Jedno z najsłynniejszych opowiadań Edgara Allana Poe, „Serce oskarżcielem”, zostało po raz pierwszy opublikowane w styczniowym wydaniu The Pioneer Jamesa Russella Lowella z 1843 roku i przedrukowane w The Broadway Journal z 23 sierpnia 1845 roku. Historia jest psychologicznym portretem szalonego narratora, który zabija człowieka, a następnie słyszy nieustanne bicie serca swojej ofiary. Podczas gdy „Serce oskarżycielem” i inne jego opowiadania nie zyskały uznania krytyki za jego życia, Poe zyskał szacunek wśród swoich rówieśników jako kompetentny pisarz, wnikliwy krytyk literacki i utalentowany poeta, zwłaszcza po opublikowaniu swojego słynnego wiersza „ Kruk” w 1845 r.
Po śmierci Poego w 1849 roku niektórzy krytycy zarzucali mu obsesję na punkcie mrocznych i zdeprawowanych tematów. Inni krytycy, tacy jak George Woodberry w swoim studium o Poe z 1885 roku, uważali „Serce oskarżcielem” jedynie za „opowieści sumienia”. Ale ten uproszczony pogląd zmienił się na przestrzeni lat, gdy pojawiły się bardziej złożone poglądy na autora i jego prace. Poe jest obecnie uważany za prekursora dwóch gatunków literackich, kryminałów i science fiction, i jest uważany za ważnego autora thrillerów psychologicznych i horrorów.
„Serce oskarżcielem” to jednocześnie horror i thriller psychologiczny opowiedziany z perspektywy pierwszoosobowej. Jest podziwiane jako doskonały przykład tego, jak opowiadanie może wywrzeć wpływ na czytelnika. Poe uważał, że cała dobra literatura musi tworzyć jedność oddziaływania na czytelnika, a ten efekt musi ujawniać prawdę lub wywoływać emocje. „Serce oskarżcielem” jest przykładem zdolności Poego do ujawniania ciemnej strony ludzkości i jest zapowiedzią powieści i filmów traktujących o psychologicznym realizmie. Twórczość Poego wpłynęła na gatunki tak różnorodne, jak francuska poezja symbolistyczna i hollywoodzkie horrory, a także na pisarzy tak różnych, jak Ambrose Bierce i Sir Arthur Conan Doyle.
Wina narratora jest głównym tematem w „Serce oskarżcielem”. Opowiada o szaleńcu, który po zabiciu towarzysza bez wyraźnego powodu, słyszy niekończące się bicie serca. Rzeczywiście, niektórzy wcześni krytycy postrzegali tę historię jako prostą przypowieść o samo-zdradzie przez sumienie przestępcy.Narrator nigdy nie udaje niewinnego, w pełni przyznając, że zabił starca. Narrator sugeruje, że istnieją niekontrolowane siły, które mogą skłaniać ludzi do popełniania aktów przemocy. Ostatecznie jednak umiejętne pisanie Poego pozwala czytelnikowi sympatyzować z nieszczęśliwym stanem narratora, mimo pełnego uznania, że jest on winny z powodu szaleństwa.
Ściśle związana z tematem winy i niewinności jest kwestia zdrowia psychicznego. Od pierwszego wersu opowiadania czytelnik rozpoznaje, że wydarzyło się coś dziwnego. Jego obsesja na punkcie przekazywania słuchaczom, że jest zdrowy na umyśle, tylko wzmacnia jego brak zdrowego rozsądku. Pierwszy namacalny znak, że narrator rzeczywiście jest szalony, pojawia się w drugim akapicie, kiedy porównuje oko starca z okiem sępa. Wyjaśnia swoją decyzję o „odebraniu życia starcowi”, aby uwolnić się od przekleństwa oka. Tak więc to, co narrator uważa za dowód zdrowej osoby — drobiazgowe i przemyślane plany wymagane do wykonania okropnego i nieprzyjemnego czynu — jest interpretowane przez czytelnika jako przejawy szaleństwa.
Tematem pobocznym jest rola czasu jako dominującej siły w całej historii. Niektórzy krytycy zauważają, że narrator ma obsesję na punkcie czasu. Podczas gdy cała narracja jest opowiedziana jako jedna długa retrospekcja, narrator jest boleśnie świadomy wpływu czasu. Chociaż akcja w tej narracji rozgrywa się głównie podczas jednej długiej nocy, liczne odniesienia narratora do czasu pokazują, że horror, którego doświadcza, narastał z biegiem czasu. Od początku wyjaśnia, że jego obsesja na punkcie pozbycia się klątwy oka „nawiedzała go dniem i nocą”. Przez siedem długich nocy narrator czeka na odpowiedni moment, by zamordować swoją ofiarę. Kiedy ósmej nocy staruszek uświadamia sobie, że ktoś jest w jego pokoju, narrator pozostaje nieruchomo przez całą godzinę. Przerażenie starca odczuwa także narrator, który „noc w noc słuchał straży śmierci w murze”. (Zegarki śmierci to rodzaj małego chrząszcza, który żyje w drewnie i wydaje dźwięk tykania).
Dla narratora śmierć i czas są ze sobą ściśle powiązane. Wyjaśnia, że „nadeszła godzina starca”, cały czas boleśnie świadom godzin, jakich potrzeba, by zabić ofiarę i oczyścić miejsce zbrodni. To, co doprowadza narratora do skrajności, to słyszenie przytłaczającego dźwięku bicia serca, który porównuje do „niskiego, tępego, szybkiego dźwięku, jaki wydaje zegarek, gdy jest owinięty w bawełnę”. Powtarza swoje porównanie bicia serca do tykającego zegarka, gdy nieubłagany dźwięk zmusza go do przyznania się na policji. Nadeszła również godzina narratora.
Godnym uwagi aspektem jest to, że historia jest opowiedziana z perspektywy pierwszoosobowej. Historia jest monologiem nerwowego narratora opowiadającego czytelnikowi o zamordowaniu kogoś. W końcu zostaje zmuszony do przyznania się na policji. Cała prosta narracja opowiedziana jest z jego punktu widzenia nerwowym tonem. Poprzez mistrzowskie i pomysłowe pisarstwo Poego, pokręcona logika narratora coraz bardziej ujawnia, że jest szalony. Używając narracji pierwszoosobowej, Poe zwiększa napięcie i strach przebiegające w umyśle narratora. Istnieje wyraźny związek między językiem, którym posługuje się narrator, a jego stanem psychicznym. Używanie częstych okrzyków ujawnia jego skrajną nerwowość. Punkt widzenia pierwszej osoby wciąga czytelnika w umysł szalonego narratora, umożliwiając ironiczne współczucie jego nędznemu stanowi umysłu. Niektórzy krytycy sugerują, że cała narracja jest rodzajem przyznania się, jak na rozprawie czy na posterunku policji. Inni uważają, że punkt widzenia pierwszej osoby jest logicznym sposobem przedstawienia przypowieści o zdradzie samego przestępcy przez sumienie — niezwykły zapis głosu winnego umysłu.
Rozwiązanie następuje, gdy narrator, wiedziony nieustannym biciem serca, nie może już dłużej powstrzymywać narastającego poczucia winy. Poe jest postrzegany przez krytyków literackich jako ten który pomógł zdefiniować architekturę nowoczesnego opowiadania, w którym jego zwięzłość wymaga oszczędnego użycia zdań i akapitów, a kulminacyjne zakończenie często pojawia się w ostatnim akapicie. Nagłe zakończenie tej historii ma na celu skoncentrowanie wpływu na czytelniku. Kryzys sumienia ustępuje, gdy morderca wykrzykuje ostatnie zdanie. Ten nagły wybuch jest szokiem dla czytelnika, nagłym wybuchem napięcia, które wypełniło historię, i zapewnia dramatyczne, emocjonalne zakończenie historii.
Poe był pisarzem bardziej zainteresowanym stylem i nastrojem niż jego amerykańscy współcześni, jak James Fenimore Cooper, którego fikcja była często moralnie pouczająca. Uważał, że opowieść, aby odnieść sukces, powinna wprowadzać w czytelnika nastrój lub wywoływać emocje, a nie powinna próbować dawać czytelnikowi lekcji. Nazwał swój styl „arabeską” i wyróżniał się ozdobną, misterną prozą, która starała się wywołać u czytelnika uczucie niepokoju. Ta proza – arabeska stała się głównym składnikiem ruchu „sztuka dla sztuki”, znanego jako estetyzm, który rozpoczął się we Francji w XIX wieku. Dzieła Poego były wysoko cenione przez francuskich pisarzy, takich jak poeta Charles Baudelaire, a naśladowanie jego stylu ostatecznie wpłynęło na symbolistów i pomogło zakończyć epokę wiktoriańską w literaturze. W „ Serce oskarżycielem” przykładem arabeskowej prozy jest sytuacja, w której narrator opisuje zakradanie się do pokoju starca w środku nocy. Zamiast po prostu stwierdzić, że usłyszał jęk, narrator szczegółowo opisuje dźwięk, wywołując u czytelnika poczucie napięcia i przeczucia.
W literaturze sobowtórem jest postać, która działa jako sobowtór głównego bohatera, aby podkreślić osobowość głównego bohatera lub działać jako zasłona. Niektórzy krytycy utrzymują, że w tym opowiadaniu starzec pełni rolę sobowtóra narratora. Tak więc narrator jest naprawdę szalony i zabija starca, ponieważ nie może się znieść, być może obawiając się, że stanie się stary lub oszpecony jak on. Narrator przytacza dowody na poparcie tej tezy: nie nienawidzi mężczyzny, w rzeczywistości wyznaje, że go kocha; ósmej nocy, gdy narrator zakrada się do swojego pokoju, starzec budzi się, siada wyprostowany w łóżku i słucha w milczeniu przez godzinę w ciemności, podobnie jak narrator. Przede wszystkim, kiedy staruszek zaczyna jęczeć, narrator przyznaje, że ten sam dźwięk „wylewał się z mojej własnej piersi” przez wiele nocy. Inni krytycy utrzymywali, że stary człowiek nie istnieje. Zgodnie z tym punktem widzenia, zmętnione oko starca to nic innego jak pokręcona fiksacja własnego umysłu narratora, a nieustanne bicie serca nie należy do starca, ale narratora.
Za jego życia największe uznanie Poego przyszło z Francji. Charles Baudelaire tłumaczył i komentował opowiadania Poego w latach pięćdziesiątych XIX wieku. Baudelaire był sam w sobie słynnym francuskim pisarzem, a jego przekłady są uważane przez kilku krytyków za lepsze od oryginalnej prozy Poego. Przekłady te spopularyzowały Poego we Francji, przynosząc mu szeroką sławę i wpływy. W drugiej połowie XIX wieku psychologiczne aspekty pism Poego wpłynęły na francuskich poetów-symbolistów. Jednak w Stanach Zjednoczonych Poe był często krytykowany za swoje historie. Wielu pisarzy uważało, że były zbyt emocjonalne i nie zawierały dobrych lekcji ani historii. Poe nigdy nie zarobił dużo na swojej twórczości, chociaż miał ograniczone sukcesy jako poeta.
Jednak w ciągu pokoleń od jego śmierci krytycy w pełni docenili twórczość Poego. Jego poezja nadal cieszy się popularnością, a obecnie jest uważany za wczesnego mistrza opowiadania, szczególnie za jego wkład w gatunki detektywistyczne i horrory, których najlepszym przykładem jest „Serce oskarżycielem”. Jednym z powodów, dla których jest tak wysoko ceniony, jest to, że jego historie są otwarte na tak wiele różnych interpretacji, co nie było doceniane w jego czasach. „Serce oskarżycielem” może być odczytywane jako klasyczny przykład amerykańskiego gotyku, opowieść o moralności, nadprzyrodzona opowieść, krytyka racjonalizmu i wielopoziomowa narracja psychologiczna. Jest bardziej skomplikowane, niż mogłoby się początkowo wydawać, ponieważ Poe łączy historię wewnętrznie spójnymi symbolami, które są naładowane znaczeniem i ponieważ narrator jest niewiarygodny, co powoduje, że czytelnik kwestionuje prawdziwość jego fabułę. Narrator i staruszek ściśle się ze sobą identyfikują co sprawia że, historia ilustruje opracowanie projektu, którego zwykle poszukiwał Poe. Podczas gdy dwie historie Poego, „Rękopis znaleziony w butli ” i „Złoty żuk” zostały bardzo dobrze przyjęte przez krytyków, a każdy z nich zdobył nagrodę za życia Poego, „Serce oskarżycielem” nie zyskało specjalnego uznania. Współcześni obdarzali go szacunkiem jako utalentowanego poetę, krytyka literackiego i prozaika.
Niektórzy wcześni krytycy postrzegali psychologicznie niezrównoważony stan jego fikcyjnych postaci jako przedłużenie własnego stanu psychicznego Poego. Choć „Serce oskarżycielem” nie zyskało wielkiego uznania za życia autora, to od jego śmierci jego status stale rośnie. Opowieść, będąca obecnie jednym z jego najbardziej poczytnych dzieł, zwiększa reputację Poego jako innowatora formy literackiej, techniki i wizji. Niemal każdy liczący się pisarz amerykański od czasów Poego wykazuje oznaki wpływu, zwłaszcza ci, którzy pisali beletrystykę gotycką, groteskowe satyry i humor.
Little Lotte
