Pamiątki z pożaru Itaki #2 / Herbert

DWIE GŁOWY
Pan Cogito trzyma w ramionach
ciepłą amforę głowy

reszta ciała jest ukryta
widzi ją tylko dotyk

przygląda się śpiącej głowie
obcej a pełnej czułości

jeszcze raz
stwierdza ze zdumieniem
że istnieje ktoś poza nim
nieprzenikniony
jak kamień

o granicach
które otwierają się
tylko na moment
potem morze wyrzuca
na skalisty brzeg

o własnej krwi
obcym śnie
uzbrojony w swoją skórę

Pan Cogito oddala
śpiącą głowę
delikatnie
żeby nie zostawić
na policzku
odcisków palców

i odchodzi
samotny
w wapno pościeli

Pan Cogito nie pisze elegii do utraconej jedności. Z zadumaną i zdumioną skrupulatnością wylicza imiona osobności drugiego:

nieprzenikniony
jak kamień

o granicach
które otwierają się
tylko na moment
potem morze wyrzuca
na skalisty brzeg

o własnej krwi
obcym śnie
uzbrojony w swoją skórę

Eros – życiodajna kolizja z innością w drugim. Nie istnieje istota żywa, w której „ja” może się doskonale pomieścić. Ludzkie egzystencje nie potrafią roztopić się w spełnionej wzajemności. Cała godność bycia zawiera się w odświętnych, pragnących wychyleniach ku sobie. Dostępny człowiekowi zasięg kontaktu z drugim pochodzi od Erosa. Erotyczne udziela gościny obojgu i z nieśmiertelną czujnością strzeże ich tajemnic. Pragnąć z i wobec drugiego nie oznacza więc: zmierzać ku zjednoczeniu. Pragnąć w erosie to doświadczać upodobnienia w różnicy.

Różnica jest okrutnie hojna. Obdarza rozżarzoną intencją, płonącym zamiarem, zaprósza pragnącą brawurę. Skąpi radykalnej zażyłości, aktu zespolenia.

o granicach
które otwierają się
tylko na moment

W istocie „ty” nie wycofuje się w swoją tajemnicę – ta mieszka w nim szczelnie, panuje niepodzielnie. Spotykający człowiek waży ciężar porażki. Oddala cudzą głowę na serdeczne sąsiedztwo własnej.

i odchodzi
samotny
w wapno pościeli

Składnia pożegnań w gramatyce erotycznego. „Morze wyrzuca na skalisty brzeg”. „Wapno pościeli” przyjmuje umarłą obietnicę. Między „oddalam się” a „odchodzę” napięta struna niewypowiedzianego. Nieuchronne prawo fizyczne spotkania. Niepojęta implozja kontaktu.

Eros wydobywa „najpiękniejszą” z możliwości osoby. Przedstawia ją w zenicie spotkania, zadając jednocześnie śmiertelny cios:

Myśl o mnie, ust nie pamiętając,
Ani ze sobą nie zabieraj.
Bo w nas prócz nas jest innych wielu.
Nie chcę od dotknięć twych umierać ¹

Nie chce umierać ktoś „najpiękniejszy we mnie”, z kim spotkał mnie drugi. Sprzeczność cudowna i okrutna; w jednym skurczu fizjologicznego i psychicznego zenitu będą się wzajemnie wypierać i znosić rozkosz nasycenia z goryczą utraty, naciskiem znużenia, udręką agonii. Eros jest bardziej w dotykaniu niż dotknięciu.

Stwierdzenie, że „doświadczenia przeszły nasze najśmielsze oczekiwania”, przemawia raczej na niekorzyść śmiałości naszych marzeń. Spełnionym pragnieniom towarzyszy poczucie inspirującej pustki (…) Słynny smutek <post coitum>, dojmująca potrzeba papierosa – są miarą próżni między oczekiwaniem a substancją, między wyśnionym obrazem a zdarzeniem empirycznym. Eros jest bliskim krewnym smutku „na śmierć”².

Kogo zatem spotykają kochankowie w erotycznym uniesieniu?

Człowiek jest <bytem wyobrażającym>, marzącym, a marzyć to znaczy pobudzać miłosną relację Animy i Animusa, zarazem w sobie i w odniesieniu do wyobrażonego (idealizowanego) partnera.³

Eros rozszczepia „ty” na „ty rzeczywiste” i „ty urojone”. Mocą tego zabiegu na wyobraźni „ja” rozgrywa się amplituda jego wpływów, horyzont namowy, której nie sposób będzie nie ulec – wobec perspektywy oczekiwanego w drugim, wreszcie bliskiego na długość pieszczoty. „Ty” poczęte z marzenia musi w spotkaniu umrzeć jak „najpóźniej”.

Patos miłości polega na nieprzekraczalnej dwoistości bytów. Jest to relacja z tym, co wymyka się na zawsze. Ta relacja nie neutralizuje <ipso facto> inności, lecz ją zachowuje. Patos rozkoszy zawiera się w fakcie bycia dwojgiem. Ktoś inny jako inny nie jest tu przedmiotem, który staje się czymś naszym czy też który staje się nami; przeciwnie, wycofuje się on w swoją tajemnicę⁴.

Eros strzeże więc koniecznego obiegu rozczarowań. Oznacza to, że jest samoodnawialnym, nieprzerwanym pragnieniem. Życiodajnym ruchem. Ruchem nieśmiertelnym.

Obcość nie zaczyna się na brzegu oceanów, ale na granicy skóry ⁵.

Mersault