Poemat dydaktyczny napisany po łacinie w trzech księgach o sztuce zalotów i miłości erotycznej, osadzony w Rzymie pod koniec I wieku p.n.e.; opublikowany około pierwszego roku p.n.e.
Większość dzieł Owidiusza powstała podczas długich rządów pierwszego cesarza Rzymu, Augusta. Panował od 27 p.n.e. do 14 n.e. Pomyślna i stosunkowo spokojna era, która nastąpiła po blisko stuleciu wojen domowych, stała się znana jako Pax Romana (pokój rzymski).
Poza zapewnieniem scentralizowanego rządu, przywróceniem znaczenia religii, administrowaniem jednolitym systemem prawa i sprawiedliwości w całym rozrastającym się imperium oraz wykonywaniem licznych robót publicznych, August usiłował zreformować moralność publiczną. Wzbogacony bogactwem napływającym z różnych części imperium, Rzym rozwinął się w kwitnące, kosmopolityczne miasto; jednak August czuł, że sam dobrobyt Rzymu przyczynia się do rozluźnienia moralnego wśród jego obywateli. Cudzołóstwo było powszechne; rozwód, łatwy do uzyskania; a rodzina straciła wiele ze swojej spójności. August starał się przywrócić takie cnoty jak trzeźwość, czystość, powściągliwość i pobożność, często kojarzone z Republiką Rzymską. August żył skromnie i ubierał się skromnie, a oprócz tego, że dał przykład, wprowadził ustawodawstwo reformy społecznej i moralnej. Przedstawiając się jako silna siła moralna, August dał legitymizację swoim coraz bardziej autorytarnym rządom.
W 18 p.n.e August wprowadził dwa ważne, choć bardzo niepopularne ustawy: Lex Julia de maritandis ordinibus i Lex Julia de adulteriis coercendis. Pierwsza ustawa zachęcała większe rodziny poprzez prokreację prawowitego potomstwa oraz zakazała otrzymywania spadków kawalerom i wdowom niechętnym do ponownego zawarcia związku małżeńskiego (prawo to zostało zastąpione w 9 roku n.e. łagodniejszą Lex Papia Poppea). Drugie prawo, Lex Julia, miało na celu wyeliminowanie cudzołóstwa (określanego tutaj jako stosunek seksualny między zamężną kobietą, która urodziła się w wolnym urodzeniu, a mężczyzną niebędącym jej mężem) wśród klas senatorskich poprzez nałożenie surowych kar na przestępców. Jeśli zostaną uznani za winnych, obie strony zostaną wygnane na osobne wyspy na resztę życia; mężczyzna straci połowę swojej własności, kobieta jedną trzecią, a także połowę jej posagu. Prawo zezwalało także ojcom na zabijanie córek i ich partnerów przyłapanych cudzołóstwie; mężowie rogacze mogli w pewnych okolicznościach zabić partnerki i musieli rozwieść się ze swoimi cudzołożnymi żonami. Wreszcie, prawo podzieliło wszystkie wolne kobiety na dwie kategorie: matronae honestae, z którymi wszelkie pozamałżeńskie związki były nielegalne, oraz kobiety in quas stuprum non committitur (wyrażenie sugerujące, że są zbyt skromne, by cierpieć z powodu skażenia). Włączając prostytutki, ta druga kategoria została ustanowiona dla wszystkich kobiet, z którymi dopuszczalne były związki pozamałżeńskie. Żonaty mężczyzna, który miał romans z taką kobietą, nie był obwiniany ani uważany za cudzołożnika, co nie pomagało stłumić negatywną reakcję, jaką wywołały oba prawa. Rzymianie na ogół przyjmowali te dwa prawa z pogardą, co mogło zwiększyć popularność poezji Owidiusza.
Cudzołóstwo miało być ciągłym bolesnym punktem Augusta, zwłaszcza w jego własnej rodzinie. Choć konserwatywnie wychowywana jako dziecko, jego córka Julia rzekomo miała kilka cudzołożnych romansów jako osoba dorosła, a w 2 r. p.n.e., gdy jej niedyskrecje wyszły na jaw, August wygnał ją na jałową wyspę Pandaterię. W 8 roku n.e. córkę i imienniczkę Julii spotkał ten sam los; po ich śmierci obu kobietom odmówiono pochówku w królewskim grobowcu. W czasie wygnania młodszej Julii Owidiusz również został wygnany z Rzymu, częściowo dlatego, że jego poezja wydawała się zachęcać do cudzołóstwa, oferując kobietom porady, jak oszukiwać mężów.
Podwójny standard dyktował zachowania seksualne w cesarskim Rzymie. Od kobiet z klasy średniej i wyższej oczekiwano zachowania czystości i współżycia seksualnego wyłącznie ze swoimi mężami. Podczas gdy mężczyźni mogli być surowo karani przez prawo za uwodzenie niewinnych dziewcząt lub szanowanych matron, nie ponoszono takiej kary za utrzymywanie związków z prostytutkami, kobietami, które zapewniały seks za pieniądze. Rzymianie podzielili prostytutki na dwa podstawowe typy: meretrix, postrzegane jako kurtyzana lub hetera (towarzyszka) oraz prostibula, postrzegana jako zwykła dziwka. Meretrix mogła cieszyć się ciągłym związkiem z jednym lub dwoma mężczyznami, podczas gdy prostabula zaspokajała większą, bardziej zróżnicowaną i ogólnie biedniejszą klientelę. Dodatkowo metryki były rejestrowane w państwie i często były wypracowywane w burdelach, podczas gdy nierejestrowane prostibule w miejscach publicznych. W Sztuce Miłości Owidiusz tworzy mówcę, który jest nauczycielem miłości. Mówca – nauczyciel wydaje się początkowo odnosić do metryk, kiedy udziela rad męskim czytelnikom wiersza. Rozróżnienie między matronami a metrykami zaciera się jednak w księdze 3, kiedy mówca Owidiusza radzi znudzonym żonom, jak oszukiwać mężów i mieć dyskretne pozamałżeńskie romanse.
Generalnie stosunek Rzymian do prostytucji był pragmatyczny: ponieważ usługi nie mogły zostać wyeliminowane, zostały uregulowane. Solon, król Aten, wprowadził ideę kontrolowanych przez państwo burdeli w VI wieku n.e.; Rzymianie również ustanowili kontrolę państwa nad swoimi burdelami, znanymi jako lupanares (domy wilczyc).
Jednak dopiero za czasów cesarza Augusta nałożono surowe ograniczenia na zachowanie i przywileje prostytutek. Podczas jego kadencji i później rzymskie prostytutki nie mogły publicznie zasłaniać twarzy. Meretrices nie mogły publicznie nosić butów ani wiązać włosów wstążkami, a na znak wykonywanego zawodu musiały farbować włosy na czerwono lub żółto. Prawo zabraniało prostytutkom posiadania własności i zawierania małżeństw z mężczyznami klasy senatorskiej, nawet jeśli kobiety zrezygnowały z zawodu.
Podczas gdy Sztuka miłości dotyczy głównie szczegółów życia prywatnego, poemat czasami odnosi się do większych wydarzeń historycznych, takich jak rozrost imperium rzymskiego. Ekspansja nabrała tempa w I wieku p.n.e. wraz z kampaniami wojskowymi dziadka i poprzednika Augusta, Juliusza Cezara. Do roku 50 p.n.e. zwycięstwa Cezara rozszerzyły granice Rzymu aż do kanału La Manche i Renu w Niemczech.
Jako princeps, August kontynuował proces ekspansji. Chciał jednak także skonsolidować istniejące prowincje, politykę polegającą na poszerzaniu jednych granic i porzucaniu innych. Galacja (środkowa Azja Mniejsza) i Judea stały się prowincjami rzymskimi odpowiednio w 25 r. p.n.e. i 6 n.e.; Hiszpania została ostatecznie podporządkowana władzy rzymskiej; a na północy granica została przedłużona do Dunaju.
Jednak Rzym zrezygnował z dalszych planów ekspansji na wschód w 20 roku n.e., po wynegocjowaniu pokoju z Imperium Partów (położonym na terenie dzisiejszego wschodniego Iranu), przeciwko któremu Rzym prowadził kilka wcześniejszych kampanii militarnych w 20 roku p.n.e. Zgodnie z warunkami porozumienia Partia uznała protektorat Rzymu nad Armenią. Około 1 roku p.n.e. Rzym ponownie zaangażował się w sprawy Partów po tym, jak prorzymski król został wydalony z Armenii z ich pomocą. August wysłał swojego wnuka i wyznaczył dziedzica, Gajusza Cezara, aby rozwiązał problem. Mówca Owidiusza nawiązuje do tego incydentu w pierwszej księdze Sztuki miłości, z przekonaniem przepowiadając triumfalny wynik dla młodego Cezara.
Pomimo nowej surowości za panowania Augusta Rzymianie korzystali z wielu dostępnych form rozrywki. Gry w kości były szczególnie popularne wśród Rzymian, w tym Augusta, który lubił uprawiać hazard. Ale wyścigi rydwanów były najwyraźniej najbardziej ekscytującą publiczną rozrywką w starożytnym Rzymie. Największy z ośmiu torów wyścigowych wokół samego Rzymu, Circus Maximus, mieścił 250 000 widzów. W samych zawodach brały udział cztery kompanie zajmujące się wyścigami rydwanów (czerwona, biała, niebieska i zielona), których właścicielami są biznesmeni, podobnie jak dzisiejsze drużyny futbolu amerykańskiego. Innymi znanymi miejscami rozrywki był amfiteatr, gdzie gladiatorzy wykonywali swój zawód. Prawo zabraniało prostytutkom uprawiania procederu podczas igrzysk gladiatorskich, a teatr, w którym wystawiano komedie, tragedie i mimy (krótkie skecze burleski), w wierszu Owidiusza mówca wymienia wszystkie trzy miejsca jako prawdopodobne miejsca spotkań i ścigania kobiet. Jest szczególnie entuzjastycznie nastawiony do „przestronnego cyrku”, który oferuje „mnóstwo szans”, a także okazję do fizycznej bliskości, ponieważ mężczyźni i kobiety nie siedzieli w oddzielnych sekcjach.
Skomponowana w elegijnych kupletach Sztuka kochania składa się z trzech ksiąg, z których dwie pierwsze skierowane są do młodych mężczyzn, a trzecia do młodych kobiet. Poemat przyjmuje ton dydaktyczny, ale i dowcipny, gdyż daje praktyczne wskazówki dotyczące zdobywania i utrzymywania kochanka. Chociaż rzadko porusza się w takich kwestiach filozoficznych, jak sama natura miłości, czasami odwołuje się do znanych już mitów, aby zilustrować punkty dotyczące erotycznych igraszek.
W całej Sztuce kochania mówca Owidiusza odwołuje się do różnych mitów i legend. Gwałt na Sabinkach to jedna z serii opowieści o Romulusie, legendarnym założycielu Rzymu i synu boga wojny Marsa. Karmione jako niemowlęta przez wilczycę, Romulus i jego brat bliźniak, Remus, założyli przyszłe miasto Rzym na wzgórzu Palatyn Romulus zbudował mury wokół miasta i zabił Romulusa. Romulus udzielił azylu wszystkim uciekinierom, a następnie znalazł im żony zapraszając na festiwal Sabinki, mieszkanki sąsiedniego miasteczka, które zostały następnie zmuszone do poślubienia swoich gwałcicieli. Chociaż mężczyźni wrócili z bronią, aby odzyskać swoje kobiety, te ostatnie – teraz pogodziły się ze swoimi nowymi mężami – położyły kres wrogości, umieszczając się między przeciwstawnymi siłami. Z charakterystyczną lekceważeniem wiersz Owidiusza porównuje romantyczne spotkania w teatrze z gwałtami Sabinek.
Pierwsza księga zajmuje się odnajdywaniem i zabieganiem o wybraną damę. Opisując siebie jako „preceptora miłości” lub nauczyciela, mówca oferuje dzielenie się swoją wiedzą na temat erotycznych igraszek z młodymi mężczyznami Rzymu. Po ostrzeżeniu przed jego naukami szanowanych mężatek, mówca obiecuje pomóc czytelnikom Owidiusza znaleźć, zdobyć, zdobyć i zatrzymać swoje damy.
Aby wybrać potencjalną kochankę, mężczyźni nie muszą podróżować daleko, ponieważ Rzym jest pełen pięknych kobiet. Mówca wymienia różne świątynie, sąd, teatry i wyścigi jako idealne miejsca do spotkań z kobietami. Szczególną uwagę poświęca dwóm ostatnim lokalizacjom, przypominając, jak teatry zawsze zagrażały ładnym dziewczynom, od czasu gwałtu na Sabinkach i opisując, jak wyścigi zwiększają szanse na fizyczny kontakt z kobietami. W ten sposób mężczyźni będą mieli wiele okazji do przypodobania się kobietom. Ponadto publiczne pokazy, spektakle i triumfy mogą zjednoczyć przyszłe pary w świętowaniu; Mówca Owidiusza przewiduje właśnie taką okazję, jeśli ostatnia kampania militarna Rzymu przeciwko Partii się powiedzie. Z drugiej strony, w czasie pokoju bankiety i nadmorskie kurorty są prawdopodobnymi miejscami na romans.
Aby przyciągnąć wybraną kobietę, mężczyzna musi być po prostu pewny siebie i wytrwały. Przekonuje, że wszystkie kobiety pragną miłości i namiętności, podobnie jak mężczyźni. Aby zwiększyć swoje szanse, mądrze jest pozyskać pokojówkę damy, która może nosić listy w tę i z powrotem lub donosić o nastrojach kochanki. Mówca-nauczyciel podnosi możliwość uwiedzenia przez kochanka zarówno pokojówki, jak i kochanki, ale uważa ten gambit za zbyt ryzykowny, chyba że mężczyźnie również podoba się pokojówka. W takim przypadku należy uwieść kochankę przed służącą. Zalotny kochanek powinien pisać wiele listów do ukochanej, mówi mówca, i powinny one być pełne błagań i pochlebstw. Co więcej, kochanek powinien wytrwać w swojej trosce, dopóki nie osłabi opór swojej pani, korzystając z każdej okazji, by być w jej towarzystwie. Musi wzmocnić swoją atrakcyjność, dbając o higienę osobistą i ubierając się elegancko.
Prelegent Owidiusza wspomina o przydatności wina w łagodzeniu nastroju i dawaniu okazji do swobodnej rozmowy z ukochaną osobą.Łzy i bladość mogą również wzbudzać litość damy, a skradzione pocałunki i uściski mogą wzbudzać jej zapał. Jednak mężczyzna nie może zbyt swobodnie chwalić ukochanej przed swoimi męskimi przyjaciółmi, aby nie stali się rywalami i sami zabiegali o damę. Na koniec mówca Owidiusza przypomina czytelnikom, że wszystkie kobiety są wyjątkowe. Innymi słowy, mędrzec dostosowuje się, zmieniając metody zalotów, aby pasowały do każdego kamieniołomu.
Druga księga zajmuje się utrzymaniem kochanki, co mówca Owidiusza uważa za nie mniej ważne niż jej zdobycie. Prelegent odradza próbowanie czarów, zaklęć i narkotyków, aby osiągnąć swój cel: metody te są bezużyteczne, niebezpieczne i potencjalnie szkodliwe dla ukochanej osoby. Samo bycie przystojnym też nie załatwi sprawy, ponieważ wygląd blednie. Dlatego mężczyzna powinien kultywować zarówno swój umysł i ducha, jak i ciało. Mówca Owidiusza sugeruje, aby kochanek praktykował takie cnoty, jak tolerancja, takt i łagodność; powinien także dostosować swoje nastroje do nastroju swojej kochanki. Kochanek nigdy nie powinien kłócić się ze swoją kochanką, choćby dlatego, że pojednanie może wymagać zakupu drogich prezentów. Powinien pozwolić jej wygrywać w grach, wykonywać dla niej różne przyziemne zadania i zwracać uwagę na wszystkie jej potrzeby. Kiedy kochanka zachoruje, kochanek powinien stale ją odwiedzać, aby okazać troskę o jej zdrowie. Nie powinien jednak przepisywać szkodliwych leków i ograniczać jej diety, ale pozostawić potencjalnym rywalom, aby popełnili te błędy.
Miłość wymaga pożywienia i starannej uwagi, aby się rozwijać, ostrzega mówca-nauczyciel. Kochanek musi stać się niezastąpiony dla wygody swojej kochanki. Jednak kochanek powinien również wiedzieć, co to nieobecność na krótki okres czasu, aby za nim tęskniła. Mówca Owidiusza przytacza kilka mitycznych relacji, takich jak Odyseusz i Penelope, aby pokazać, że nieobecność może sprawić, że serce stanie się bardziej czułe.
Ważna jest również dyskrecja. Jeśli mężczyzna ma kilka kochanek, musi uważać, aby żadna nie dowiedziała się o innych, chyba że świadomie chce wzbudzić zazdrość. Jeśli kochanka podejrzewa niewierność kochanka, powinien zaprzeczyć i udobruchać ją żarliwym kochaniem. Mówca Owidiusza twierdzi, że serce wymaga „ostrego bodźca, takiego jak zazdrość lub niepokój, aby utrzymać miłość przy życiu.
Mówca-nauczyciel twierdzi, że odwiedził go bóg Apollo i poinformował go, że mężczyźni muszą znać swoje mocne i słabe strony, aby odnieść sukces jako kochankowie. Zgadzając się z Apollem, mówca Owidiusza obiecuje, że za pomocą jego wiersza inteligentni kochankowie zwykle zwyciężą, ale ostrzega, że nie każdy romans przyniesie pełną satysfakcję. Człowiek musi być przygotowany na rozczarowania; rozsądniej jest tolerować rywala niż konfrontować się z nim lub go demaskować. Kochanek nie powinien zachowywać się jak zazdrosny mąż.
Podkreślając wagę dyskrecji, mówca-nauczyciel odradza chwalenie się innym mężczyznom swoimi romantycznymi zdobyczami. Kochanek powinien chronić reputację swojej kochanki, nawet jeśli była zamieszana w różne skandale. Powinien ponadto powstrzymać się od krytykowania fizycznych niedoskonałości swojej pani, zamiast tego wykorzystywać jej „cnoty do zakamuflowania każdej wady”. Wiek kobiety to kolejny delikatny temat, na którego temat kochanek powinien unikać dyskusji. Ale jeśli czyjaś kochanka jest starsza, kochanek może skorzystać z jej szerszego doświadczenia. Dojrzałe kobiety, które są bardziej entuzjastyczne i wytrwałe, często stają się lepszymi kochankami.
Mówca Owidiusza kończy drugą książkę szczegółowym omówieniem właściwych technik uprawiania miłości. Kochanek powinien poświęcić czas na odkrycie, jakie pozycje i pieszczoty preferuje jego kochanka. Idealnie gdy, oboje partnerzy będą doświadczać równej satysfakcji w kochaniu się. Ogłaszając się ekspertem w „grach miłosnych”, mistrzowskim nauczycielem, mówca zachęca młodych mężczyzn, aby przypisali swoje triumfy erotyczne jego przewodnictwu.
W trzeciej księdze The Art of Love mówca Owidiusza przekonuje, że w interesie sprawiedliwości musi dzielić się swoją wiedzą z młodymi damami. Twierdzi nawet, że Wenus, bogini miłości, odwiedziła go z tym żądaniem. Mówca-nauczyciel zaczyna od doradzania dziewczynom, aby jak najlepiej wykorzystały swoją młodość, doświadczyły erotycznej miłości, zanim staną się zbyt stare i niechętne, by przyciągać mężczyzn. Jeśli chodzi o wygląd, mówi, że panie powinny pracować nad zachowaniem swojej urody. Prelegent udziela szczegółowych porad z zakresu higieny, kosmetyki i mody. Niewiele kobiet jest obdarzonych niezwykłą urodą; jednak każda kobieta może w pełni wykorzystać swój wygląd dzięki odpowiedniej fryzurze i ubraniu, nalega mówca-nauczyciel. Panie nie powinny, dodaje, pozwalać mężczyznom obserwować swoje rytuały upiększające, aby mężczyźni nie uznali tego procesu za nieatrakcyjny.
W Metamorfozach Owidiusz tworzy swoją wersję mitu Procris i Cephalus. Nowożeńcy są bardzo zakochani, gdy bogini Jutrzenka pewnego dnia obserwuje polującego Cephalusa i zakochuje się w nim. Po bezskutecznych próbach zdobycia go, rozwścieczona Jutrznia mówi mu, że pewnego dnia będzie żałował, że kiedykolwiek był z ukochaną. To oskarżenie budzi wątpliwości w Cephalosie, który następnie zaczyna kwestionować wierność swojej żony. Cephalus wraca do Aten w przebraniu i próbuje uwieść własną żonę. Chociaż stanowczo odrzuca jego liczne próby uwodzenia, w końcu zaczyna się wahać, w ty, to momencie Cephalus zrzuca swoje przebranie w gniewie i oskarża ją o bycie haniebnym zdrajcą, Przerażona, Procris ucieka w góry, aby czcić i podążać za boginią Dianą, Cephalus ma wyrzuty sumienia, że oszukuje żonę i głęboko za nią tęskni, błaga o ją przebaczenie.Procris robi to i wraca do niego, wręczając mu dwa prezenty, które dostała od Diany: magiczną włócznię, która zawsze trafia w cel oraz psa myśliwskiego, który biega z niesamowitą prędkością. W końcu Procris nabiera podejrzeń wobec męża po usłyszeniu plotek o jego niewierności i pewnego dnia podąża za nim na polowanie, ukrywając się w krzakach. Cephalus słyszy szelest liści i wyobrażając sobie, że usłyszał zwierzę, rzuca magiczną włócznię w krzaki, zabijając swoją ukochaną . Dopiero tuż przed śmiercią żony przekonuje ją o nieprawdziwych plotkach. Procris wyciągnęła pochopne wnioski i zapłaciła za to życiem.
Mówca Owidiusza sugeruje, aby panie wymyśliły sposoby na ukrycie fizycznych niedoskonałości. Niska dziewczynka powinna być widoczna w pozycji półleżącej, aby nie zwracać uwagi na jej wzrost. Dziewczyna z zepsutymi zębami nie powinna uśmiechać się zbyt szeroko ani śmiać się zbyt otwarcie. Z reguły dobrze byłoby, gdyby dziewczęta uczyły się chodzić, mówić i śmiać się z wdziękiem, ale bez okazywania sztuczności. Ci, którzy mają talent, powinni ćwiczyć śpiew, taniec, komponowanie poezji lub grę na instrumencie muzycznym. Mówca Owidiusza zaleca, aby dziewczęta studiowały trochę literatury, aby mogły inteligentnie rozmawiać na ten temat. Jeśli dziewczyna gra w konkurencyjne gry, powinna zachować samokontrolę, niezależnie od tego, czy wygrywa, czy przegrywa.
Aby przyciągnąć kochanka, kobieta musi często pojawiać się w miejscach publicznych. Niech jednak uważa w tych miejscach publicznych. Powinna mieć się na baczności przed mężczyznami, którzy wydają się zbyt gładcy i bezczelni w swoich uwagach, a także przed tymi, którzy mają słynną reputację kobieciarzy. Czy potencjalny kochanek napisał do niej list? Następnie musi go uważnie przeczytać i nie ulegać zbyt szybko jego prośbom. Jej odpowiedź powinna być elegancka, a dla własnego bezpieczeństwa powinna poprosić jednego ze swoich służących o napisanie właściwego listu.
Mówca-nauczyciel przechodzi do sposobu, w jaki kobiety wchodzą w interakcję z mężczyznami. Oprócz dbania o swój wygląd, kobiety powinny pielęgnować miły wygląd. Ważne jest, aby nie wyglądać na rozdrażnioną lub nadmiernie pogardliwą; kobieta powinna raczej uśmiechać się i być czarująca dla mężczyzn, których pragnie zachęcić. Niechaj pielęgnuje i ceni każdego mężczyznę ze względu na jego indywidualne talenty i jest szczególnie hojna dla poetów, którzy potrafią uczynić kobiety nieśmiertelnymi w swoich wierszach. Kobiety powinny zdawać sobie sprawę z różnych zalet, jakie oferują młodzi i dojrzali kochankowie: ci pierwsi są bardziej namiętni; drudzy, bardziej stali.
Kobieta zaangażowana w romans musi być nieśmiała. Jej kochanek powinien uwierzyć, że ma rywali, którzy mogą przerwać ich romans, bo to sprawi, że ich romans będzie bardziej podniecający. Jeśli zamężna kobieta chce mieć kochanka, powinna nauczyć się takich przebiegłych sztuczek, jak wysyłanie listów z znikającym atramentem, podawanie eliksirów nasennych mężowi lub opiekunowi oraz przekupywanie osób wyznaczonych do pilnowania jej ruchów.
Tak jak mówca Owidiusza radził mężczyznom, aby nie rozmawiali o swoich kochankach z przyjaciółmi, podobnie udziela kobietom. Mówienie o ich kochankach powoduje kłopoty. Doradzając kobietom, przestrzega je przed potencjalnymi rywalkami w postaci znajomych i ładnych pokojówek. Niech mężczyźni wierzą, że są pożądani i kochani. Zachowaj spokój, nawet jeśli słyszysz, że kochanek może mieć inną kochankę. Mówca Owidiusza używa mitu, aby zilustrować swój punkt widzenia na temat niebezpieczeństw związanych z wyciąganiem pochopnych wniosków.
Jeśli przychodzi na przyjęcie, kobieta powinna się spóźnić, aby wejść z gracją. Jej maniery, kiedy już tam jest, powinny odpowiadać pewnym standardom. Powinna jeść elegancko i nie najadać się; podobnie nie powinna pić w nadmiarze, po części dlatego, że pijana kobieta jest obrzydliwym widokiem, a po części dlatego, że biesiadnicy mogą wykorzystać kobietę, która upiła.
W końcowej części trzeciej księgi mówca Owidiusza ponownie omawia techniki uprawiania miłości. Istnieją różne pozycje, które kobieta może przyjąć w sypialni, aby jak najlepiej pokazać swoje ciało. W idealnym świecie, kobieta powinna doświadczać takiej samej przyjemności jak mężczyzna podczas uprawiania miłości, ale jeśli nie osiągnie szczytu, powinna udawać ekstazę. Po przekazaniu tych ostatnich instrukcji, mówca-nauczyciel kończy z rozmachem.
Jedną z uderzających cech Sztuki kochania jest nacisk Owidiusza na wagę higieny fizycznej. Chociaż jego mówca zaleca również, by czytelnicy kultywowali swój umysł, nieustannie napomina ich, by zwracali baczną uwagę na swój wygląd.
Rada mówcy Owidiusza, mająca pomóc czytelnikom przyciągnąć kochanków, może początkowo wydawać się niepoważna, ale jego przestrogi są zakorzenione w głównej trosce rzymskiego społeczeństwa: kontroli i pielęgnacji ciała fizycznego. Obywatel rzymski składał się z imienia i ciała, na których współobywatele oparli ocenę jego charakteru i zdolności. Od urodzenia ciało fizyczne musiało być zwarte, jego najbardziej prymitywne funkcje opanowane, a jego ruchy starannie wyszkolone. Rzymskim pielęgniarkom doradzano, jak kształtować ciało niemowlęcia poprzez pieluszki i masaż. Właściwej kontroli nad własnym ciałem oczekiwano od dobrego obywatela, gdy zajmował swoje miejsce w życiu publicznym.
Ważna stała się również odzież, w którą ubrano ciało, ponieważ odzież była jedną z cech, która oddzielała ludzi od zwierząt. Chociaż sztuka rzymska często przedstawiała nagie postacie męskie, obywatele rzymscy mieli zakrywać publicznie swoje genitalia. Oczekiwano, że obywatele będą się kąpać, przycinać włosy i brodę, ćwiczyć i odpowiednio się odżywiać – krótko mówiąc, postępować zgodnie z radami podobnymi do tych, jakie zaoferował mówca Owidiusza w „Sztuce kochania”.
W „Sztuce kochania” Owidiusz czerpał z własnych doświadczeń — społecznych i romantycznych — we współczesnym Rzymie. Jego szczegółowe opisy świątyń, kolumnad, placów, teatrów i ulic ożywiły miasto dla jego czytelników. Chociaż wielu kwestionuje, czy Owidiusz chciał, aby Sztuka kochania była poważną czy humorystyczną instrukcją, nie ma powodu, by kwestionować jego prawdziwość jako obserwatora społecznego lub entuzjastycznego uczestnika gry miłosnej. Z pewnością na podstawie takiej obserwacji i/lub doświadczenia udziela tak obszernych rad.
Jako dzieło Sztuka kochania została opisana jako praktyczny podręcznik, a nawet jako satyra. Najczęściej jednak interpretowana jest jako parodia literatury dydaktycznej. W pracach dydaktycznych, które miały pouczać i oświecać, pojawiał się mówca, który często przedstawiał się jako autorytet w wybranym przedmiocie, który kazał słuchaczom słuchać jego słów i kształtował swój argument w uporządkowany sposób. Poważne dzieła dydaktyczne, które znał Owidiusz, to Prace i dni Hezjoda (ok. VIII w p.n.e.), „O naturze rzeczy” Lukrecjusza (ok. 55 p.n.e.) i Georgiki Wergiliusza (29 p.n.e.). Podczas gdy wcześniejsze wiersze zajmowały się odpowiednio zaletami uczciwej pracy, epikurejską filozofią i swojskimi szczegółami życia farmera, Sztuka kochania zgłębiała bardziej rasowy temat uwodzenia, rzekomo traktowany z najwyższą powagą. Niestosowne połączenie frywolnego tematu z trzeźwym tonem sprawiło, że Sztuka kochania była szczególnie druzgocącą parodią. Styl Owidiusza był równie charakterystyczny, jak wybór tematu: podczas gdy większość dzieł dydaktycznych, takich jak eposy, skomponowano w heksametrach, Sztuka kochania została skomponowana w elegijnych kupletach, ściślej łącząc ją z wcześniejszymi Amores Owidiusza, wierszem szczegółowo opisującym romans poety z kobieta o imieniu Corinna.
Wygnawszy niedawno córkę Julię z Rzymu za rozwiązłość, August mógł się osobiście obrazić tematami poematu Owidiusza. Na jego polecenie Sztuka kochania została zakazana we wszystkich bibliotekach Rzymu. Wydaje się, że był popularny wśród docelowych odbiorców (kulturalnych Rzymian z wyższej klasy), ale Owidiusz wkrótce zdystansował się od wiersza. Na wygnaniu skomponował Tristia, serię wierszy opłakujących jego wygnanie i błagających o złagodzenie wyroku. W międzyczasie próbował odciąć się od Sztuki Kochania, która go zrujnowała. Owidiusz twierdził, że wiersz był tylko błahym drobiazgiem, mającym na celu zabawę. Daleki od zachęcania do cudzołóstwa, kontynuował, wiersz ostrzegał zamężne kobiety przed uczestniczeniem w grze miłosnej, a on sam unikał ich ścigania. Jego apele trafiały jednak do głuchych uszu; ani August, ani jego następca, Tyberiusz, nie pozwolili Owidiuszowi na powrót do Rzymu. Mimo to Owidiusz pozostał ulubieńcem czytelników imperium. Graffiti zawierające cytaty z jego wersetów znaleziono na ścianach w Pompejach w I wieku n.e., co jest niezwykłym świadectwem jego popularności.
Odpowiedzi na Sztukę kochania zmieniały się na przestrzeni wieków. Rozważając dzieło, Heloise, dwunastowieczna zakonnica i uczona, określiła jego autora jako „tego mistrza zmysłowości i wstydu”. Poeta Francesco Petrarch, piszący podczas włoskiego renesansu, surowo potępił „brudny” umysł, który wyprodukował Sztukę kochania, nazywając autora „lubieżnym, i całkowicie podłym”. Ale inni przyjęli ten wiersz: w XII i XIII wieku Sztuka kochania dała początek alegoriom, obyczajom, pracy o pogoni za miłością seksualną i „ku prawdopodobnemu rozgoryczeniu Owidiusza, gdyby żył” — pracy nad duchową miłością.
Spolaryzowane reakcje na Sztukę kochania utrzymywały się na przełomie XIX i XX wieku. Krytyk J.W. MacKail, pisząc w 1895 roku, nazwał go „być może najbardziej niemoralnym wierszem, jaki kiedykolwiek napisano”. Lord Macaulay określił Sztukę kochania „najlepsze dzieło Owidiusza”, chociaż zauważył również, że redukuje miłość do „zwykłego apetytu seksualnego”.
Little Lotte
