Type and press Enter.

Język jako spoiwo / Don DeLillo / Nazwy

Ach, szczęśliwi czytelnicy pisarzy jednoznacznych! Próbuję sobie wyobrazić ich prozaiczne zmartwienia – tu życzliwy sąsiad ochrzcił kluczem nowiusieńką mazdę, tam znów krnąbrna latorośl pokazała na szkolnych zawodach pływackich nieco więcej niż przystoi. Jakże miałkie zdają się te problemy w konfrontacji z prozą DeLillo i próbą ujęcia jej w jakieś ramy! ...

Fantazja na trzydzieści głosów / Rękopis znaleziony w Saragossie

„Rękopis” to zdecydowanie jedna z moich ulubionych powieści. Po kilku obowiązkowych latach przerwy mogłem po nią sięgnąć ponownie, a okazja była ku temu znakomita – nowe tłumaczenie Anny Wasilewskiej, ofiarowane polskiemu czytelnikowi przez Wydawnictwo Literackie. Dzieje tego arcydzieła są wyjątkowo burzliwe. Okazuje się, że Potocki stworzył co najmniej dwie jego ...

Z archiwum hair metalu #9 / Nie drażnij Białego Węża!

Właściwie termin „hair metal” odnosi się tylko do jednego wycinka kariery dzisiejszego bohatera. Bo też David Coverdale to prawdziwy muzyczny kameleon, a dowodzona przez niego formacja Whitesnake długo nadążała za zmieniającą się modą. I choć w końcu przestała nadążać, istnieje do dziś, ku uciesze kilku już pokoleń fanów. Pochodzący z ...

Horror vacui / Adam Sikora / Powrót Giganta

Tomasz Swoboda opublikował niedawno w „Dwutygodniku” tekst, w którym wskazuje, że aktywność w mediach społecznościowych i funkcjonowanie raczej w roli produktu niż artysty staje się powoli warunkiem sine qua non dla każdego twórcy, który pragnie dotrzeć do grupy odbiorców szerszej niż rodzina i przyjaciele. Do tego należałoby dodać wymóg stosownej ...

Bardzo krótko / LEM / Głos Pana

Na Ziemię dociera sygnał, nadany prawdopodobnie przez dalekich „braci w rozumie”. Najtęższe (amerykańskie!) umysły usiłują go rozszyfrować i zbudować obraz nadawców; okazuje się jednak, że patrzą w zwierciadło. Do tego, niestety, krzywe. Tak można pokrótce scharakteryzować treść powieści Lema. Powieść to zresztą pozorna, bo choć spełnia formalne znamiona takiej klasyfikacji ...

Bardzo krótko / Jáchym Topol / Warsztat diabła

Gra w odrębność jest w literaturze grą ryzykowną, w której łatwo się zbłaźnić. A jednak Jáchym Topol zdecydowanie w nią wygrywa, choć pierwsze wrażenie zdaje się kierować ku konkluzji, że czeski pisarz istotnie błaznuje, traktując Holokaust czy w ogóle ludobójstwa jako pretekst do niezupełnie stosownych żartów. Ale drugie wrażenie mówi ...

Wieczna wojna / „Fauda”

Choć Netflix to platforma oferująca głównie anglojęzyczne treści, przy bardziej zaawansowanym drapaniu ujawnia w swych zasobach również inne produkcje. Jedną z nich jest „Fauda”, izraelski serial o tajnej jednostce specjalnej powołanej do infiltrowania i zwalczania palestyńskich komórek terrorystycznych. Akcja „Faudy” jest bardzo dynamiczna, a dodatkowym atutem serii są egzotyczne realia, ...

Bardzo krótko / Jacek Bierut / Pornofonia

Naukowcy radzieccy wyliczyli, że 66,6% dobrej literatury pozostaje poza jej głównym obiegiem i może zostać odkryte jedynie przez ekspertów bądź na skutek ślepego trafu. Jako że ekspert ze mnie żaden, muszę uznać, że z Jackiem Bierutem niebywale mi się poszczęściło. To bowiem twórca nagradzany, ale niemal anonimowy; zamiast zgodnie z ...

Reinterpretacje #2 / Arthur Schnitzler / Powrót Casanovy

To bodajże u Lema wyczytałem pochwałę Arthura Schnitzlera. Ten zmarły blisko sto lat temu wiedeński prozaik i dramaturg byłby dziś zapewne całkowicie zapomniany, gdyby nie szczególne upodobanie filmowców do jego twórczości. Najsłynniejszą ekranizacją są oczywiście „Oczy szeroko zamknięte” Kubricka, a i sam „Powrót Casanovy” został sfilmowany dwukrotnie, w tym w ...

Reinterpretacje #1 / Ferenc Karinthy / Noc Don Juana

Debiut pisarski nie był dla Ferenca Karinthyego rzeczą łatwą. Dwudziestodwuletni student musiał przede wszystkim zmierzyć się z cieniem swojego nieżyjącego już ojca, Frigyesa, uznanego literata i tłumacza. Dodatkowo młody Cini sam podniósł sobie poprzeczkę, wybierając na bohatera debiutanckiego utworu legendarnego bawidamka, Don Juana, symbolicznie stając niniejszym w szranki z takimi ...

Pisarska mafia / Józef Hen / Frigyes Karinthy

„Jaki ojciec, taki syn”, powiada staropolskie przysłowie. Zgodnie z jego literą potomstwo pisarzy chwyta się niekiedy rzemiosła ojców, czasem z ich błogosławieństwem, a czasem wręcz z przekleństwem. Opowiemy dziś o dwóch mniej znanych przypadkach takich ojców. Jeden z ich synów gościł już zresztą na pokładzie Statku, drugi zaś – dla ...

Ray Bradbury / Słoneczne wino

Ta powieść zyskała już w Polsce na poły legendarny status. Sfatygowane egzemplarze osiągają na popularnym portalu aukcyjnym ceny z kosmosu, a Wydawnictwo MAG od lat zapowiada wznowienie całej trylogii (razem z „Jakiś potwór tu nadchodzi” oraz niewydanym u nas dotąd „Farewell Summer”) i regularnie odsuwa je w czasie. O co ...

Kicz jako sztuka / „Ulice w ogniu”

Zanim cyfrowe efekty specjalne bezpowrotnie opanowały kino, były sobie takie lata jak lata osiemdziesiąte. Dla budowania popularnej ówcześnie estetyki kiczu efekty specjalne były narzędziem kluczowym, tyle że musiano je realizować tradycyjnymi metodami. Świetnym przykładem ich zastosowania są „Ulice w ogniu” Waltera Hilla. Film nosi podtytuł ”Rockandrollowa baśń” i w ten ...

PRÓŻNIA GO SKONAŁA #2 / Stulatek, który wyskoczył przez sufit

Adrian Gabaryt to młody pisarz o ustalonej już renomie i niespotykanej skuteczności; publikuje od trzech lat i przez ten czas ukazało się jego siedemnaście powieści, nie licząc kobiet i dzieci. Autor zapowiada, że dopiero się rozkręca i ten rok będzie rekordowy. Szeroko znane są pisarskie rytuały Gabaryta. Dzień uznaje on ...

Odyseusz z Triestu / Claudio Magris – Podróż bez końca

Codziennie, zwielokrotnione i wciąż od nowa, dokonuje się odwieczne starcie: człowiek kontra chaos, tworzenie kontra rozpad. Dochodzi do niego zarówno na poziomie zbiorowym, jak i indywidualnym: Claudio Magrisa zdecydowanie bardziej interesuje ten drugi. Najlepszy esej z tego zbioru podstępnie zatytułował autor „Przedmową”, być może w celu ukarania nieuważnego czytelnika, który ...

Medytacje wiejskiego proboszcza / Ksiądz Antoni

Wit Tarnawski jest dziś niemal zupełnie zapomniany; jego nazwisko przewinęło mi się, gdzieś i kiedyś, w kontekście jego polemiki z Gombrowiczem, gdy więc zobaczyłem je na grzbiecie książki dostępnej w ramach punktu bookcrossingowego, nie wahałem się ani chwili. Sam punkt zlokalizowany jest zresztą dość niepowtarzalnie, bo w położonej na wzgórzu ...

Bardzo krótko / Flaubert i „Salambo”

Po raz kolejny muszę obnażyć swą ignorancję: za arcydzieło Flauberta uważa się powszechnie „Panią Bovary”, tymczasem „Salambo”, jak mnie pouczono, to ledwie „’Ogniem i mieczem’ w starożytności”. Ale nic nie poradzę - odnajduję w tym dziewiętnastowiecznym blockbusterze spore wartości artystyczne. Historia buntu najemników przeciw Kartaginie, rozgrywająca się w III wieku ...

PRÓŻNIA GO SKONAŁA #1 / Mistrz i małolata

Rok 2018 rozpoczyna Wydawnictwo Białe z solidnym przytupem, w nasze ręce trafia bowiem proza najwyższej próby. Według materiałów prasowych jest Robert Gonad twórcą młodym, ale jego powieść obnaża w ukrywającym się pod enigmatycznym pseudonimem pisarzu człowieka doświadczonego, i to zarówno na polu czysto literackim, jak i w materii, o jakiej ...

Bardzo krótko / Męki Wertera

Bardzo ładnie to napisane. Piękny język, celne metafory, no, może warstwa intertekstualna jest nieco zbyt nachalna. Ale to pewnie wina konwencji oraz, last but not least, mojego wydania powieści. Biblioteka Narodowa miała swe lepsze i gorsze momenty, a opracowanie „Wertera” przez panią profesor Olgę Dobijankę-Witczakową wydaje mi się cokolwiek zanadto ...

Z archiwum hair metalu #8 / Rozstania i powroty

Nie tak dawno temu, bo w szóstej części cyklu o wytapirowanych wyjcach, opiewaliśmy liczne przewagi grupy Dokken. Przy tej okazji dowiedzieliśmy się, iż odpowiedzialny za jej brzmienie gitarzysta, George Lynch, to nie tylko mistrz soczystych riffów, ale i niezły ananas, który najpierw popadł w konflikt z liderem i wokalistą Donem ...

Świadectwo niezłomności / Márai

Pierwszy tom „Dziennika”, obejmujący lata 1943-48, to nie tylko wybór zapisków pisarza; to również fragmenty dziennika, jaki pisałyby Węgry, i jaki pisałaby Europa. Losy Máraiego, jak losy wielu innych intelektualistów urodzonych na przełomie XIX i XX wieku, nieodwołalnie związane były bowiem z burzliwymi losami kontynentu. I mimo wspólnych mianowników, każda ...

Złamana dusza / „Wilczy notes”

Rosja. Stan umysłu. Kraj, którego cudzoziemiec nie zrozumie. Tę tezę uczynił Mariusz Wilk mottem swego „Wilczego notesu”, a w toku opowieści wielokrotnie dowiódł jej prawdziwości. A jednak w prywatnym wymiarze postanowił ją obejść, skoro znieść się jej nie da. Eksperyment swój przeprowadził na jedyny możliwy sposób – postanowił w Rosji ...

Cervantes / Niezwyczajne przygody Persilesa i Sigismundy

Z miejsca przywodzą „Niezwyczajne przygody” na myśl „Rękopis znaleziony w Saragossie”, choć kudy tam Cervantesowi do subtelności Potockiego! Narracja jest jednak zbliżona i mocno podniosła, pojawia się też konstrukcja szkatułkowa, toteż nie uwierzę, by Potocki dzieła Cervantesa nie czytywał. Z lektury „Kubusia Puchatka” wyniosłem wiedzę, że przypowieści nie należy czytać ...

Bardzo krótko / Lem i „Eden”

Dlaczego nie robią już takich pisarzy? A właściwie, dlaczego zrobili tylko takiego jednego? A jeszcze właściwiej, dlaczego sam zrobił się tylko taki jeden, bo przecież wymagało to ogromnej pracy - najpierw wypełnić ten umysł po brzegi wiedzą, a potem przemielić tę wiedzę tak, by wyrobić sobie własny pogląd. Poglądy. Pogląd ...

Z archiwum hair metalu #7 / Człowiek orkiestra

Niektórzy ludzie po prostu mają pecha. Weźmy takiego Jeffa Scotta Soto. Gość współpracował z największymi w muzycznym biznesie, ma kawał talentu i jest w stanie zaśpiewać niemal wszystko. A jednak słyszał o nim jedynie pies bez kulawej nogi. Ale dziś, dzięki Statkowi Głupców i naszemu globalnemu zasięgowi, o przewagach Jeffa ...

Bardzo krótko / Mistrz bladych świętych

„Mistrz bladych świętych” to poprawna opowieść o tym, że matematyka i sztuka są wieczne, a miłość i człowiek nie bardzo. Santagata, profesor literatury włoskiej na uniwersytecie w Pizie i znawca Petrarki, przyjmuje wyjątkową perspektywę jak na powieść inicjacyjną, a zbieżność niektórych elementów każe się doszukiwać pokrewieństwa jego dzieła z „Solfatarą” ...

XX wiek w pigułce / Przypadki inżyniera ludzkich dusz

Josef Škvorecký słynie przede wszystkim z serii powieści o Dannym Smiřickim, wydanych niemal w komplecie w Polsce. Smiřický, jako alter ego pisarza, dzieli z nim węzłowe momenty biografii, a tych w „Przypadkach inżyniera ludzkich dusz” pojawia się sporo. Z Dannym spotkałem się już przy okazji lektury „Batalionu czołgów”, w którym ...

Z archiwum hair metalu #6 / Miłość pełna nienawiści

Dzieje uformowanej w roku 1979 amerykańskiej grupy Dokken mogłyby posłużyć do sformułowania definicji lat osiemdziesiątych w muzyce, w których to zespół zanotował największe sukcesy. Historia kapeli zawiera wszystkie niezbędne elementy – obcisłe spodnie, natapirowane kłaki, trudności z przebiciem się na rynku, kłótnie między członkami zespołu rozstrzygane niekiedy aż na sali ...

Z archiwum hair metalu #5 / Celtyckie legendy

Stara szkoła nie we wszystkich dziedzinach życia sprawdza się jednakowo dobrze. W myśl mądrości dawnych wieków kontuzję należy na przykład rozbiegać, a wzwód rozchodzić; na dłuższą metę tradycyjne te metody okazują się jednak rażąco nieskuteczne, prowadząc niekiedy do grubych nieporozumień natury tak zdrowotnej, jak i obyczajowej. Na szczęście w dziedzinie ...

Z archiwum hair metalu #4 / Przeboje z Ameryki

Na zakończenie poprzedniej części obiecałem zająć się następnym razem dwoma najlepszymi albumami w melodyjnym hard rocku wczesnych lat dziewięćdziesiątych. I haniebnie skłamałem, bo jeden z nich nie dość, że ukazał się w roku 1989, to dodatkowo przyrostek „hard” ma się do niego nijak. To jeszcze nie wszystko, bo i z ...

Wizja całościowa / Isaac Asimov – Fundacja

Do świata „Fundacji” powróciłem po dłuższej przerwie, ale siła jego wewnętrznej logiki wraz z potęgą wizji Asimova sprawiły, że był to powrót bezbolesny. Nawet jeśli w umyśle zatarły się pojedyncze szczegóły, to doskonale pamiętałem, o co toczy się gra i jakie są jej reguły. Tym razem nareszcie pojawia się funkcjonująca ...

Józef Czapski / „Na nieludzkiej ziemi”

Lektura „Tumultu i widm” pozwoliła mi zafascynować się postacią Józefa Czapskiego; „Na nieludzkiej ziemi” z pewnością tę fascynację pomoże utrwalić. Źródło tego uczucia nie tkwi oczywiście w tematyce książki, na którą składają się trzy teksty, pierwotnie opublikowane w latach 40., z których pierwszy opowiada o pobycie autora w obozie w ...

Bardzo krótko / Magdalena Knedler – „Winda”

Niedawnym tekstem o tetralogii Eleny Ferrante moja znakomita koleżanka Agnieszka opuściła trap Statku przed literaturą kobiecą. Postanowiłem i ja sprawdzić się w tej trochę obcej mi krainie. Choć mam ogromne wątpliwości, czy w tym wypadku termin „literatura kobieca” jest adekwatny. „Winda” plasuje się raczej na wyższej i skromnie obsadzonej półce, ...

Nie po kolei / Blade Runner 2049

Załodze Statku Głupców odmówiono akredytacji na przedpremierowy pokaz „Blade Runnera 2049” z uwagi na pewne zaszłe i poważnie wyolbrzymione przez policję ekscesy; do wrocławskiego kina Nowe Horyzonty byłem więc zmuszony udać się w przebraniu borsuka. Obawiam się, że ten awanturniczy kamuflaż, mimo stosunkowo grubego futra, ujawniał moją ekscytację – jak ...

Anatole France / Bogowie łakną krwi

Czy w erze panującej w literaturze mody na fabularyzowaną (i często mocno zmyśloną) historię Polski ma w ogóle sens zachęcanie do zapoznania się z fabularyzowanym epizodem z historii Francji? Otóż jak najbardziej ma. Sceptyków można zwabić (zmurszałym wprawdzie, bo nieledwie stuletnim) Noblem dla autora, zapewnieniem, że ten akurat epizod miał ...