Type and press Enter.

Zamarzło / Dukaj / Lód

Gdyby nie te dziwne okoliczności zewnętrzne, skutkujące nadmiarem wręcz czasu wolnego, być może nigdy nie sięgnąłbym po "Lód", który straszył na półce swą opasłością już od kilku lat. I pewnie niewiele by to zmieniło, to znaczy pozostałbym tym samym człowiekiem, mimo iż paradoksalnie trudno mi wskazać bardziej utalentowanego od Dukaja ...

Gdy żywioł wszelki rozbrzmiewa niestrojnie / Benvenuta Celliniego żywot własny

A gdyby ktoś umożliwił Wam bezpośredni wgląd w renesans, a dokładnie w bajkowe czasy cinquecenta? Naprawdę bajkowe, bo wszystko było wtedy większe niż w naszej skarlałej rzeczywistości - większa sztuka, większe osobowości, większe namiętności, większe zbrodnie. Tymczasem pamiętnik Benvenuta Celliniego, czołowego rzeźbiarza i złotnika epoki, to koncentrat cinquecenta, zaś jego ...

Bardzo krótko / David Niven / Księżyc jest balonem

Po intensywnym doznaniu czytelniczym, jakim była bez wątpienia lektura "Lodu" Dukaja, zapragnąłem kilku chwil wytchnienia. Te miał mi zapewnić opis żywota angielskiego aktora Davida Nivena, jego własną spisany ręką. I zapewnił, choć jednocześnie pozostawił w silnej ambiwalencji. Udana autobiografia powinna się opierać co najmniej na jednym z dwóch filarów: na ...

Bardzo krótko / Kazimierz Brandys / Zapamiętane

To najbardziej rozrachunkowa ze znanych mi książek Brandysa. Na szczęście, wbrew jego niewypowiedzianym, lecz wyraźnie tu obecnym obawom, nie okazała się jego ostatnią. Dobrowolny wygnaniec rozlicza się nie tylko ze sobą, trafiają się i notki na temat innych postaci, choć zazwyczaj są to uwagi oddające im sprawiedliwość wbrew opinii ogółu. ...

Nóżki na stół! / Gombrowicz / Dziennik 1953-1969

"Dziennik" zaczął Gombrowicz pisać, by dzielić się ze światem swoimi poglądami w sposób bardziej bezpośredni; komunikowane w sposób artystystyczny, poprzez powieści i dramaty, spotkały się one bowiem z dość powszechnym niezrozumieniem. To jednocześnie zapis nieustających zmagań tego jedynego w swym rodzaju pisarza ze sobą i ze światem. Powraca tu tematyka ...

Mówić w nadmiarze / Josef Formanek / „Mówić prawdę”

Andrzej Jagodziński, znakomity tłumacz Josefa Škvoreckiego i Jiřiego Grušy, zawsze będzie się cieszył moim szacunkiem. Szacunek nie jest jednak tożsamy z zaufaniem, a to zostało właśnie poważnie nadszarpnięte. Oto bowiem w przedrukowanym na obwolucie fragmencie przedmowy do "Mówić prawdę", stawia tę powieść na równi z "Obsługiwałem angielskiego króla" i "Zbyt ...

Bardzo krótko / Robertson Davies / Świat czarów

"Świat czarów" imponująco wieńczy trylogię deptfordzką, wiążąc luźne dotąd nici i wyjaśniając wiele z intrygujących czytelnika tajemnic. Ale ta powieść jest czymś znacznie więcej. Oto na wzór "Dekameronu" albo "Rękopisu znalezionego w Saragossie", grupa słuchaczy gromadzi się wokół (wyimaginowanego zazwyczaj) ogniska, by wysłuchać fascynującej opowieści. Różnica polega na tym, że ...

Michael Chabon / Niesamowite przygody Kavaliera i Claya

Czy powieść o takim tytule w ogóle może być zła? Intuicja, że nie może, została ku mej niemałej satysfakcji potwierdzona doświadczeniem. Ufam, że niniejszym zdołałem zażegnać swój kryzys czytelniczy, bo przez to osiemsetstronicowe tomiszcze przedarłem się chyżo niczym Rambo przez tropikalne chaszcze. Chabon rozporządza bowiem potoczystym stylem, a przede wszystkim ...

Skonfundowani Wikingowie / „Norsemen”

Człowiek nie zawsze ma ochotę obcować z Bergmanem. Ba, dla mnie kino stanowi zazwyczaj odskocznię od znoju dnia powszedniego, a nawet co ambitniejszej literatury, i rzadko zasiadam przed ekranem w stanie ducha umożliwiającym przyswojenie i pojęcie intrygi złożonej bardziej niż bolkololkowa. Norweska parodia "Wikingów" zdawała się więc być znakomitym wyborem. ...

Bardzo krótko / Isaac Asimov / Agent Fundacji

Z cyklem o Fundacji musiałem wziąć ponad roczny rozbrat, bo poprzedni tom, "Druga Fundacja", trochę mnie wymęczył. Być może wymęczył i samego Asimova, skoro ten rozstał się z wykreowanym przez siebie światem na blisko trzydzieści lat. Tak długa przerwa pozwalała mi żywić nadzieję, że autor powrócił z nową energią oraz ...

Bardzo krótko / Claude Tillier / Mój wujaszek Beniamin

To jedna z tych uniwersalnych opowieści, które nie zdołają się nigdy zestarzeć. Niektóre z nich relacjonują wyczyny łotrzyków, inne opiewają przewagi błędnych rycerzy. A łotrzyk nie zawsze musi się powodować nikczemnymi zamiarami, błędny rycerz nie zawsze wojuje zaś przy pomocy miecza, czasem za oręż starczy mu cięty dowcip. Tytułowy bohater ...

Bardzo krótko / Zbigniew Herbert / Mistrz z Delft

Witold Gombrowicz słusznie grzmiał, że do pisania o wielkiej literaturze biorą się często ludzie mali; by nie wpisywać się w ten schemat, zaznaczam od razu, iż poniższe uwagi mają charakter ściśle osobisty. Zastrzeżenie to jest konieczne, bo z jednej strony "Mistrz z Delft" to zbiór skompilowany z ineditów, a zatem ...

Jiří Gruša / Czechy. Instrukcja obsługi

Festiwal Góry Literatury w lipcu 2019 roku był jedną z ostatnich okazji w historii wszechświata, by spokojnie porozmawiać z Olgą Tokarczuk; z okazji tej skorzystałem trochę bezwiednie, nie przewidując bynajmniej katastrofy, jaka miała wkrótce rzucić cień na życie tej biednej kobiety. Był jednak również drugi powód, dla którego nawiedziłem bogate ...

Bardzo krótko / Robertson Davies / Piąta osoba dramatu

"Piąta osoba dramatu" to powieść rozwojowa przystrojona w szaty epistolarne, napisana klasycznie i błyskotliwie, wypełniona mądrymi zdaniami i głęboką prawdą psychologiczną. Jej bohater i narrator, Dunstan Ramsay, relacjonuje nadspodziewanie barwne koleje swego żywota, nieodłącznie związane z rysującą się w tle panoramą dwudziestowiecznych wydarzeń. Literackich inspiracji Daviesa można wyliczyć więcej: z ...

Za mną noc, przede mną morze / Barbara Sadurska / Mapa

Ostatnią książką, którą musiałem czytać drugi raz natychmiast po pierwszym, był "Pokój" Gene'a Wolfe'a. I nie bez przyczyny przywołuję tu tę powieść, bo łączy ją z powieścią-niepowieścią Sadurskiej pewne pobudzające niedomknięcie. Pojawiają się mianowicie w "Mapie" drobne nieścisłości, które w zależności od interpretacji mogą świadczyć o skłonności co najmniej jednego ...

Bardzo krótko / Vladislav Vančura / Opowieści przekorne

Vančura wskrzesza tradycję osiemnastowieczną, a nawet dawniejszą, podbijając ją jednak dwudziestowieczną melancholią. Bohaterowie jego opowiastek nie zaliczają się zazwyczaj do elity społeczeństwa; ba, często, z wyboru bądź z konieczności, sytuują się raczej bliżej jego dolnych warstw, tam szukając powodzenia i kawałka chleba, tam przeprowadzając swoje nie do końca jasne sprawki. ...

Bardzo krótko / Zygmunt Kubiak / Brewiarz Europejczyka

Josif Brodski upatrywał narzędzia do zbawienia świata w poezji; Zygmunt Kubiak odwołuje się w tym samym celu do tradycji antycznej. Moje wrażenie jest takie, że pan profesor hołduje właściwym wartościom, ale komunikuje to z przesadnym patosem, pozostającym może nie bez związku z żarliwą wiarą autora. „Brewiarz Europejczyka” to z pewnością ...

Kazimierz Brandys / Listy do pani Z.

W jednej konkurencji jest Brandys arcymistrzem. Doprawdy, nie wiem, czy znam lepszego od niego ironistę. No dobrze, jest Anatol France, który też jest świetny. Jest jeszcze Mann, Thomas oczywiście, ale u niego jest to oszczędne i zawoalowane, może poza "Feliksem Krullem" i "Wybrańcem", gdzie już sobie popuścił pasa. A tu ...

Boskość zrewidowana / Maciej Nawariak / Według niej

Literatura nowoczesna polega już podobno jedynie na przepisywaniu klasyki i miksowaniu jej wątków. Niektóre próby tego przepisywania, a może nawet ich większość, jawią mi się jako całkowicie zbędne, nie sięgając poziomu oryginału. W tym kontekście porywanie się na najbardziej wyeksploatowany temat Nowego Testamentu zakrawa na krok karkołomny, wręcz samobójczy. Ale ...

O człowieku odstającym / Saul Bellow / Herzog

Herzog. Bierny wobec świata, energię przejawia w twórczości epistolarnej. Pisanie nieprzeznaczonych do wysyłki listów jest dla niego środkiem do samopoznania i formą autoterapii, narzędziem do przepracowania przeszłości, swoich postaw i postępków. Rozczula się nad sobą, a jednocześnie jest zmuszony do konfrontowania swoich małych tragedii z wielkimi zbiorowymi tragediami, co jako ...

Bardzo krótko / Józef Hen / Dziennika ciąg dalszy

Zaprzyjaźniłem się z autorem. Jest to wprawdzie relacja cokolwiek jednostronna (z wielu przyczyn nie mogę być dla pana Józefa równorzędnym partnerem), ale nie mniej przez to gorąca. Z pewnością mej sympatii nie pomniejsza fakt, iż przy osobistym poznaniu potwierdza pan Józef te przymioty, które ujawnia w swej twórczości. Podziw musi ...

„Pudelek” na sterydach / Kazimierz Chłędowski / Historie neapolitańskie

Dzieje Neapolu to wielowiekowy pomnik szaleństwa, zdrady, niegodziwości, chciwości oraz im podobnych ludzkich wynalazków. Miasto wraz z otaczającym je królestwem, jako łakomy kąsek, przechodziły z rąk do rąk, a ich mieszkańcy nigdy nie mogli czuć się bezpieczni. Znakomicie to objaśnia ich gorącą naturę, dziś nieco już przytępioną przez ciężar cywilizacji. ...

Bardzo krótko / Marguerite Yourcenar / I jak woda płynie

Nie jest to chyba częsty przypadek, by pisarka (bądź pisarz) wracała w zaawansowanym wieku do własnych utworów skreślonych bardzo młodzieńczą ręką. W Nathanaelu, tytułowej postaci najdłuższej z trzech pomieszczonych w tym tomie nowel, musiało być zatem coś szczególnego oraz bardzo Marguerite Yourcenar bliskiego. I podobieństwa tego upatrywać należy raczej w ...

Bardzo krótko / Jan Józef Szczepański / Portki Odysa

Szczepański, podobnie jak Józef Czapski, legitymuje się życiorysem, w którym najzacieklejsze ogary dobrej zmiany nie dowąchałyby się podejrzanego fetorku. Wolny od dyktatu jakiejkolwiek idei, posługuje się wewnętrznym kompasem, który niezawodnie wskazuje mu właściwą drogę. To jego debiutancka powieść, ale znać z niej, że młody autor zdążył przejść wiele i posiąść ...

Bardzo krótko / Miguel de Unamuno / Mgła

Damy ze stopiątką na karku rzadko bywają już hoże; „Mgła” jest tu chlubnym wyjątkiem. Absurdalna, ocierająca się wręcz chwilami o farsę fabuła przeplatana jest filozoficznymi monologami protagonisty, które, pozornie naiwne, dziwnym sposobem poruszają te kwestie, nad którymi na przestrzeni wieków pochylali się co dociekliwsi przedstawiciele homo sapiens. Strukturę dopełniają błyskotliwe ...

Herbert Rosendorfer / Budowniczy ruin

Raczej niewiele powstało dotąd lepszych powieści. Rosendorfer wykazał się jednak wyjątkową nierozwagą, rzucając na rynek debiut tego kalibru; podejrzewam, że później trudno mu było samemu sobie sprostać. Adam Lipszyc pisze w posłowiu, że wokół „Budowniczego ruin” utworzył się tajny krąg wyznawców, na wzór nieledwie loży masońskiej. Niniejszym zgłaszam swój akces ...

Drzwi otwierają się ku wszystkim światom / Maciej Hen / Deutsch dla średnio zaawansowanych

Cztery długie lata trzeba było czekać na kolejną po smakowitej „Solfatarze” powieść Macieja Hena. Tym razem zamiast do siedemnastowiecznego Neapolu, zaprasza autor do współczesnej Warszawy, w której to wegetuje Marek Deutsch, niespełniony artysta, dyplomowany teolog i trzykrotny rozwodnik. Gdy na horyzoncie, dzięki staraniom nienagannego pod każdym względem mecenasa Piękosia, zamajaczy ...

Bardzo krótko / Sherwood Anderson / Miasteczko Winesburg

To spotkanie z amerykańską, zapóźnioną prowincją z końca XIX wieku jest chronologicznie może jedną z ostatnich literackich szans, by poobcować z człowiekiem, który nadal nie zatracił więzi z naturą. To nie jest jeszcze człowiek zagubiony na sposób dwudziestowieczny, który podmienił stałego Boga na bardzo niestałą naukę; to człowiek zagubiony na ...

W szponach modernizmu / Claudio Magris / Itaka i dalej

Ludzkość potrzebuje takich mędrców jak Claudio Magris, by ze swych wyżyn objaśniali jej zagadnienia złożone przy pomocy przystępnych sformułowań. Tym razem profesor z Triestu daje małe lekcje wielkiej literatury, obracając się niemal wyłącznie w kręgach włoskim i niemieckojęzycznym, szczególne miejsce w sercu chowając dla Monarchii Austro-Węgierskiej jako symbolu kresu świata ...

Bardzo krótko / Josef Škvorecký / Cud

Škvorecký to pisarz dialektyczny, głęboko czujący ambiwalencję ludzkiego bytowania i pozbawiony złudzeń, jakoby można było przed nią umknąć inaczej niż w sposób najbardziej oczywisty i zarazem ostateczny. To zrozumienie pozwala mu często odwoływać się do humoru, którego natura jest wieloraka, bo też i jego źródła są wielorakie – opisy socrealistycznej ...

Bardzo krótko / Zdeněk Jirotka / Saturnin

Trafnie charakteryzują wydawca z tłumaczem Jirotkę jako czeskiego entuzjastę angielskiego humoru, bo do przedsięwziętej przez jego bohaterów wyprawy z rozkoszą przyłączyłby się pan Pickwick, a podejrzewam, że i ksiądz Brown byłby nie od tego. Ale choć pod względem formy wyrazu jest to powieść (celowo) archaiczna, i była nią już w ...

Manowce wszędy / Teodor Parnicki / Koniec „Zgody Narodów”

Jak wyglądał świat dwadzieścia dwa wieki temu? Czy nasi przodkowie bardzo różnili się od nas, czy opierali się o te same wartości? I na ile jesteśmy dziś w ogóle w stanie to stwierdzić, nie wspominając już o dokładnym odtworzeniu przebiegu konkretnych wydarzeń? Odpowiedzi na te pytania poszukuje Parnicki w swej ...

Z archiwum hair metalu #11 / Płynne złoto

Ostatnio skusiłem się na Netfliksie na nadspodziewanie przyzwoity „The Dirt”, film opowiadający historię grupy Mötley Crüe. Nie jestem fanem rzeczonej załogi, ale seans naprowadził moją myśl na zawieszony cykl o hair metalu, a konkretniej na tę odmianę grania, którą tytułuje się sleaze rockiem. Obskurny rock charakteryzuje się przede wszystkim (starannie ...

Andrzej Kijowski / Dziecko przez ptaka przyniesione

Kto w literaturze najlepiej zmierzył się z fenomenem polskości? Do tej pory sądziłem, że uczynił to Kazimierz Brandys w „Wariacjach pocztowych”. I choć „Dziecko przez ptaka przyniesione”, starsze o cztery lata, nie zmieniło mojego sądu, to jest w tym nurcie pozycją wyjątkową, odrębną, brawurową i – jak sam autor – ...

Bardzo krótko / Varujan Vosganian / Księga szeptów

Nie zaprzyjaźniliśmy się od razu. Poezja to bardzo charakterystyczny środek wyrazu, z natury niesie w sobie ryzyko banału. Dlatego większość wierszy jest krótka, a w ich zbiorkach wiatr hula między kartkami. Przy napisanej przez poetę kilkusetstronicowej powieści i jego skłonności do bogatej, często aforyzującej metaforyki, prawa statystyki są nieubłagane. Przez ...