Type and press Enter.

SŁODKA ZIEMIA / MICHAŁ GOŁĘBIOWSKI

Michał Gołębiowski, Słodka Ziemia, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków, 2023 To jest pełne życia, tętniące i rozmaite pisanie o żywym świecie. Autor jest tutaj zachwyconym świadkiem, który swoją relację ze świata chłodzi głębszym namysłem i odniesieniem do mnóstwa treści kultury i popkultury. Właśnie – w pisaniu Gołębiowskiego ważne jest to, że ...

Do czego służy naród / Oksana Zabużko / Planeta Piołun

Jest coś fascynującego w sposobie, w jaki intelektualiści postrzegają zjawiska w innych, dodatkowych kategoriach, dostrzegają między nimi sekretne powiązania, kroją nożem rzeczywistość i ukazują ją warstwa po warstwie. Eseje Zabużko uświadomiły mi moją ślepotę w kwestii Putina, ukazały jego działania wpisane w szerszy kontekst konsekwentnie realizowanego od lat planu. Mojej ...

Józef Wittlin / Orfeusz w piekle XX wieku

To była znajomość, która trwała ponad miesiąc, nie tyle nawet ze względu na obszerność tego zbioru, w wydaniu Instytutu Literatury poszerzonego jeszcze o obficie zakrojone i nie zawsze niezbędne przypisy, ale przede wszystkim z uwagi na intensywność zawartych tu treści, co fascynujące, przekazanych w sposób przejrzysty i czytelny. Wittlin od ...

JAK SIĘ TWORZY POWIEŚĆ / UNAMUNO

Jak się tworzy powieść Miguela de Unamuno, to tekst tak gęsto obrosły kolejnymi warstwami, że już samo przekopywanie się przez nie, przedzieranie w głąb w poszukiwaniu jego sedna, sensu i spotkania z autorem jest dobrym powodem do sięgnięcia po książkę. Te warstwy sięgają poza sam utwór – dotyczą nie tylko ...

Bardzo krótko / Max Blecher / Rozświetlona jama. Dziennik sanatoryjny

Blecher niemal od razu skojarzył mi się z Robertem Walserem. Równie jak on kruchy i wrażliwy, równie uważny obserwator, spogląda na świat ze spokojną życzliwością, choć nie godzi się na jego bezwzględny dyktat, ciągle szukając alternatywnych rozwiązań, dziur w strukturze rzeczywistości, które pozwolą mu prześliznąć się do jakiegoś lepszego gdzie ...

Bardzo krótko / Jacek Bocheński / Zapamiętani

To bardzo mądra książka. Teraz wiem, jakim durniem byłem trzy lata temu, gdy jakaś błaha przyczyna odwiodła mnie od podróży do nieodległego Brzegu na spotkanie z autorem. „Zapamiętani” powstali przede wszystkim z wewnętrznej potrzeby, ale również w kontrze do święcących dziś tryumfy opracowań, które pisarzy PRL-u rozliczają z brutalną bezwzględnością. ...

Bardzo krótko / W.G. Sebald / Pierścienie Saturna

Proza to bardzo ulotna, do tego stopnia, że treść przeczytana poprzedniego dnia, następnego nie gościła już w mojej głowie, tylko lewitowała gdzieś w niezmierzonych przestrzeniach. Zaiste fatalny błąd popełnił Sebald, nie decydując się nigdy na udział w kursie kreatywnego pisania; wiedziałby wówczas, że należy pisać krótsze rozdziały. Podobnie jak w ...

Bardzo krótko / Thomas Bernhard / Bratanek Wittgensteina

„Bratanek Wittgensteina” jednomyślnie wskazywany jest jako najbardziej przystępny w dorobku Bernharda utwór, od którego należy zaczynać przygodę z austriackim pisarzem. Ale to, że coś jest przystępne intelektualnie, nie oznacza jeszcze, że musi być przystępne duchowo. Ten tekst konstytuują uporczywa mizantropia oraz dwubiegunowość postaw i ocen, ciążąca jednak zdecydowanie ku minusowi. ...

Bardzo krótko / Zbigniew Żakiewicz / Rosja, Rosja…

Zbigniew Żakiewicz w bardzo młodym wieku zderzył się z bezlitosną sowiecką machiną i było to doświadczenie formujące, budujące przyszłą słodko-gorzką fascynację, na którą składają się zarówno niesłabnące zainteresowanie, jak i niegasnąca niechęć. Z tą fascynacją próbuje się zmierzyć w tomie, który mógłby zapewne być bardziej chwytliwie zatytułowany i staranniej przejrzany, ...

Italo Calvino / Po co czytać klasyków

Już w tytułowym eseju padają słowa: „[…] żadna książka, która mówi o innej książce, nie mówi więcej niż książka, o którą chodzi.” To motto stanowi dla Calvino punkt wyjścia do nieustającej pochwały skrajnie indywidualistycznej hermeneutyki, którą włoski pisarz z powodzeniem uprawia w kolejnych tekstach, meandrując, popadając w dygresje, budując piramidy ...

BEZKRES PORANKA / MICHAŁ GOŁĘBIOWSKI

Już na pierwszych stronach swojej nowej książki Michał Gołębiowski utożsamia poezję z duchowością. Sięga do słów Ewangelii, w których nader często słyszymy polecenia „przyjrzyjcie się”, „trwajcie”, „czuwajcie” – postawa trwania w wierze, ta modlitewna kontemplacja, wszystkie uniesienia, zachwyty i ekstazy, które później przez wieki przeżywać będą zastępy świętych, znajdują odbicie ...

Testament / Kazimierz Brandys / Miesiące 1982-1987

Z Brandysem – i poprzednim tomem „Miesięcy” – rozstałem się w momencie, gdy stan wojenny zaskoczył go podczas krótkiego zagranicznego wypadu, który w tych okolicznościach z przymusu się wydłuża, a ostatecznie okaże się bezterminowy. Pisarz nagle zostaje oderwany od ojczyzny, od znanych ludzi i miejsc, od bezpiecznego świata. Można obserwować ...

Claudio Magris / Dunaj

Podróż wzdłuż Dunaju jest tak naprawdę jedynie pretekstem do podróży przez historię Europy Środkowej. Chwilami Magris z równą rozkoszą, co w tytułowej rzece, zdaje się pławić w swej erudycji, która w nieunikniony sposób musi budzić podziw bądź zawiść czytelnika, w zależności od jego stanu ducha. Włoski pisarz z irytującą swobodą ...

Mit Syzyfa/ Camus

„Po to są mity, by ożywiała je wyobraźnia”. Podoba mi się fraza Alberta Camusa, kiedy pisze o rzeczach koniecznych. Koniecznych do przemyślenia, do uświadomienia, do znalezienia perspektywy. Ustanowienie jej, a nie jedynie powielenie wzorem tych, którym ufamy, wydaje się kwestią wartościową dla naszego dzisiaj i jutra. Chyba można o tym ...

Lektury uzupełniające #50 Opowieść malarza

książka: Patrząc; autor: Józef Czapski „Patrząc” to zbiór esejów o malarzach, malowaniu, wystawach, inspiracjach (jest tu kilka recenzji literackich: Proust,  Malraux), wiele wspomnień o przyjaciołach kapistach. Teksty ułożono chronologicznie możemy więc śledzić malarską drogę samego Józefa Czapskiego: powracające nazwiska to Cézanne, Bonnard, Matisse, de Staël. Pierwszy tekst pochodzi z roku ...

Skromna obrona domów publicznych albo rozprawa o porubstwie / Mandeville

Oświeceniowi reformatorzy dostrzegali potrzebę ingerencji w przeróżne dziedziny życia. Bernard Mandeville, Holender z urodzenia, Anglik z wyboru, zapragnął obsiać na nowo poletko porubstwa, od zarania ludzkości uprawiane z zapałem godnym spraw wiecznych. Impulsem, który skłonił go do tej interwencji, była działalność purytańskich stowarzyszeń, dążących do całkowitej likwidacji prostytucji w Wielkiej ...

Lektury uzupełniające #48 Krainy rozkoszy

tytuły: Historia malarstwa we Włoszech; Salon 1824; Rzym, Neapol, Florencja; Przechadzki po Rzymie, Pamiętnik turysty;  autor: Stendhal Ten "Wybór z pism różnych" Stendhala wydał PIW w 1965 roku. W nakładzie 8 tysięcy egzemplarzy. Mój egzemplarz kupiony w antykwariacie ma dedykację dla miłej i grzecznej Iwonki co, zakładając, że nie podarowano ...

GODKA O ŚWIYCIE #1: CZY ŚWOT JES PRAWDZIWY I CZY OBACZYĆ DASIE?

Co to jes świot, to każden widzi, bo ślipia do paczenia szyscy majom. I jak tak siedzom i paczom to widzom: dżewo, ptok, ćowek, chałpa; widzom i mówiom sobie: oto jes świot. I szczenśliwy kożdy, co tak godo i wincy już mu siem myślować nie kce. Bo som takie pludroki, ...

Bardzo krótko / Kazimierz Brandys / Zapamiętane

To najbardziej rozrachunkowa ze znanych mi książek Brandysa. Na szczęście, wbrew jego niewypowiedzianym, lecz wyraźnie tu obecnym obawom, nie okazała się jego ostatnią. Dobrowolny wygnaniec rozlicza się nie tylko ze sobą, trafiają się i notki na temat innych postaci, choć zazwyczaj są to uwagi oddające im sprawiedliwość wbrew opinii ogółu. ...

STRONY WYŁOWIONE #2 / HUMBAK W WANNIE

Starszy kuzyn powiedział mi kiedyś, a było to w dzieciństwie głębokim, gdy wozy na niebie co prawda już stały, ale jeśli się wsłuchać można było dosłyszeć tętent kopyt uciekłych niedawno koni, powiedział mi, że nie ma zabawniejszego sposobu na nabranie młodszej siostry, niż powiedzenie jej, podczas wspólnej kąpieli, że pod ...

O OPOWIEŚCI, PRAWDZIE, TAJEMNICY I KOBIECIE / LEKSYKON DZIKICH KOBIET

Opowiadanie bajek, baśni, legend, mitów i podań, dzisiaj przebranych za miejskie legendy i pasty w Internecie – jest w tym wszystkim coś niebywale pięknego, jest coś w tym naszym pędzie do zmyślania, fantazjowania, bajania, jak zwał, tak zwał. Bo z jednej strony tkwi w tym głęboka niezgoda na zwyczajność świata, ...

Bardzo krótko / Zbigniew Herbert / Mistrz z Delft

Witold Gombrowicz słusznie grzmiał, że do pisania o wielkiej literaturze biorą się często ludzie mali; by nie wpisywać się w ten schemat, zaznaczam od razu, iż poniższe uwagi mają charakter ściśle osobisty. Zastrzeżenie to jest konieczne, bo z jednej strony "Mistrz z Delft" to zbiór skompilowany z ineditów, a zatem ...

HRABAL / LIST MIŁOSNY / RUPIECIARNIA

Czytam Piękną Rupieciarnię Hrabala. W sylwestrowy wieczór stałem długo przed szafą zawaloną książkami i przynajmniej kwadrans wyciągałem z niej kolejne pozycje i kilka razy zadowolony odchodziłem już na krok, dwa, ale trzeba było się wracać, bo wciąż nie to. I w końcu padła myśl, że jak coś zaczynać i coś ...

Jiří Gruša / Czechy. Instrukcja obsługi

Festiwal Góry Literatury w lipcu 2019 roku był jedną z ostatnich okazji w historii wszechświata, by spokojnie porozmawiać z Olgą Tokarczuk; z okazji tej skorzystałem trochę bezwiednie, nie przewidując bynajmniej katastrofy, jaka miała wkrótce rzucić cień na życie tej biednej kobiety. Był jednak również drugi powód, dla którego nawiedziłem bogate ...

Lektury uzupełniające #45 Kolaż kubisty

Tytuł: Obrazy Włoch. Rzym; autor: Paweł Muratow Tom rzymski "Obrazów Włoch" ma cechy samego Rzymu. Zostawia z wrażeniem pewnego chaosu, nakładających się na siebie, trudnych do rozróżnienia warstw. Po krótkiej lekturze, albo po krótkim pobycie, w pamięci niewspomaganej, zapisują się i tomik, i Rzym jakimiś fragmentami, z których można skleić ...

Bardzo krótko / Zygmunt Kubiak / Brewiarz Europejczyka

Josif Brodski upatrywał narzędzia do zbawienia świata w poezji; Zygmunt Kubiak odwołuje się w tym samym celu do tradycji antycznej. Moje wrażenie jest takie, że pan profesor hołduje właściwym wartościom, ale komunikuje to z przesadnym patosem, pozostającym może nie bez związku z żarliwą wiarą autora. „Brewiarz Europejczyka” to z pewnością ...

W szponach modernizmu / Claudio Magris / Itaka i dalej

Ludzkość potrzebuje takich mędrców jak Claudio Magris, by ze swych wyżyn objaśniali jej zagadnienia złożone przy pomocy przystępnych sformułowań. Tym razem profesor z Triestu daje małe lekcje wielkiej literatury, obracając się niemal wyłącznie w kręgach włoskim i niemieckojęzycznym, szczególne miejsce w sercu chowając dla Monarchii Austro-Węgierskiej jako symbolu kresu świata ...

DRZAZGI II / JA SEN KTÓRY GŁODNIE

I Jechałem dziś autobusem i mając niemałe szczęście, trafiłem na kwiat polskiej młodzieży. Chłopaki mieli kolorowe włosy, słuchali głośnej i wulgarnej muzyki z telefonów, krzyczeli i śmiali się, jak to młodzież ma w zwyczaju (napisał jaśniepan z wyżyn wieku panachrystusowego). I jakoś tak nie przeszkadzało mi to w lekturze, ani ...

Bardzo krótko / Karel Čapek / Marsjasz czyli na marginesie literatury

Erudyci rzadko legitymują się umiejętnością lekkiego komunikowania dowolnych treści, pisarz z Malých Svatoňovic opanował jednak tę sztukę do perfekcji. „Marsjasz” pozwala rozwiązać zagadkę tego fenomenu. W tym zbiorze esejów analizuje Čapek rozmaite i dość dowolnie rozumiane gatunki literackie zaliczane przez niego do kultury masowej – a jednocześnie z sympatią ich ...

Josif Brodski / Pochwała nudy

„Uwaga! Mówi mędrzec!” – takim tytułem mógłby być opatrzony ten zbiór. Brodski to niespokojny duch, prowokator. Operuje paradoksami, by pobudzić czytelnika do świeżego spojrzenia, zmusić do niekonwencjonalnego myślenia. Uważa za stosowne podkreślać, że człowieka nie sposób pojąć, odwołując się do kategorii rozumu; stąd potrzeba i rola poezji. Więcej tu jednak ...

Francis Wheen / Jak brednie podbiły świat

Bardzo ciekawa książka, napisana przystępnie, a jednocześnie angażująca intelektualnie. Nie jest to oczywiście praca spełniająca rygory naukowe, większość przykładów i wypowiedzi dobrana jest pod tytułową tezę, sporo tu też uogólnień, ale i tak stanowi imponujący pomnik ludzkiej głupoty. Nieszczególnie znam się na gospodarce i ekonomii, więc dotyczące ich ustępy wydawały ...

Erwin Schrödinger o zaletach likwidowania podziałów, humanizmie, Grecji, fizyce i kilku innych rzeczach

Erwin Schrödinger, Przyroda i Grecy / Nauki przyrodnicze i humanistyczne, Wydawnictwo IFiS PAN, 2017. Po niezwykle udanym spotkaniu z Wernerem Heisenbergiem, w moich rękach wylądowała pozycja autorstwa innego fizyka działającego od pierwszej połowy XX wieku, Erwina Schrödingera. Mała publikacja zawiera dwie serie wykładów austriackiego naukowca, poświęcone stykaniu się różnych światów ...

Atom, przyjaźń i chodzenie po górach / Część i całość / Werner Heisenberg

Każda książka jest w jakimś sensie wyjątkowa (nie zawsze „wyjątkowa” równa się „ciekawa”, proszę pamiętać, mam na przykład książkę zjedzoną przez psa, niezwykle wyjątkową w sposób losowo-niemerytoryczny) i często pisanie o kolejnych lekturach polega właśnie na tym, żeby dowieść, że z jakichś przyczyn właśnie po tę, a nie inną pozycję ...

Sen przyjdzie na nas taki / Jarosław Iwaszkiewicz / Rozmowy o książkach

Gdy Jarosław Iwaszkiewicz przyjmował w 1954 roku propozycję pisania do „Życia Warszawy” cotygodniowych felietonów, przyświecała mu idea niesienia kultury pod strzechy wymęczonego i przetrzebionego narodu. Nie spodziewał się wówczas zapewne, że teksty te ukazywać się będą aż przez 25 lat. Niedawno „Czytelnik” dał ich spory wybór. Charakter „Rozmów” jest z ...