Type and press Enter.

KROPKA WE WŁAŚCIWYM MIEJSCU / CAMUS / PIERWSZY CZŁOWIEK

pierwsza warstwa: skóra Pierwszy rozdział Pierwszego człowieka to ogromnie intensywna i mocna scena. Nagły, przedwczesny poród pod pochmurnym niebem Algierii, młody mężczyzna szukający pomocy w obcym miasteczku i narodziny chłopca. A później, po przewróceniu strony i przejściu w kolejny rozdział, spotykamy tego samego chłopca, mającego już czterdzieści lat. Wszystkie wydarzenia ...

Szpital Przemienienia/ Lem

Splendid isolation Gdzieś na końcu Szpitala Przemienienia Stanisław Lem użył pojęcia splendin isolation - ja nic nie wiem, do niczego się nie wtrącam. Coś zamajaczyło niewyraźnie z historii, potem zagrało już bliżej: Warren Zevon. Zatem myśl o tej książce poszła pokrętną drogą skojarzeń. Charakteryzatorem literackich dróg jest przypadek. Ksiądz Heller ...

Bardzo krótko / Lope de Vega / Nowele dla Marcii Leonardy

Lope de Vega uważany jest powszechnie za największego dramaturga Hiszpanii; bez wątpienia był też najpłodniejszym. Gdy pochował dwie żony i zdecydował się wstąpić do stanu duchownego, sposobił się już jedynie do żywota kontemplacyjnego. I niespodziewanie zakochał się w hożej oraz znacznie młodszej mężatce, Marcie de Nevares, dla której stworzył najpierw ...

OBCY / CAMUS

Gdzieś na początku Mdłości Jean-Paul Sartre daje mały wykład o tym, czym jest przygoda. Co ją definiuje i oznacza w naszym odbiorze? Dlaczego niektóre wydarzenia wydają się błahe i niegodne opowieści, a inne - nienazbyt fascynujące życiowym twistem, snujące się leniwie ku oczywistemu końcowi - zabierają nas w podróże, jakich ...

MIASTO NA GÓRZE NIE MOŻE SIĘ UKRYĆ / Chesterton / Nowe Jeruzalem

Myślałem ostatnio o Mount Everest. O tym, jak mieszkający tam od wieków, czy też tysiącleci ludzie patrzeli na ten szczyt, tajemniczy i groźny jak mieszkanie bogów, jak żyli w jego cieniu, jak wołali go po imieniu, które sami sobie wymyślili (a może góra sama im je zdradziła). I pomyślałem o ...

Nieboskie figle Makuszyńskiego / Perły i wieprze

Na Perły i Wieprze trafiłem zupełnym przypadkiem: wpadłem do jakiejś bookcrossingowej budki, myląc ją niefortunnie z publiczną toaletą. Zbawiennie, widok ustawionych na półkach książek zahamował kolejne pomyłki. Żeby wyjść z całego ambarasu z twarzą, postanowiłem dla niepoznaki chwycić pierwszą z brzegu książkę, że niby po to tu przyszedłem i czem ...

Trochę po dziecięcemu widzieć świat / Opowiadania z doliny Muminków / Tove Jansson

Trochę po dziecięcemu widzieć świat Straciłem zainteresowanie literaturą. Te grube książki, które przez lata całe ustawiałem na półkach, ciągle te półki dowieszając nowe, tak patrzą i zioną jakąś pustką, jałowością. Nie czytam nic nowego, mam kilku swoich autorów i do nich wracam, jakby to była rodzina moja literacka. Co z ...

W pułapce historii / Kazimierz Brandys / Rondo

Młodszego Brandysa polecano mi od dawna, ale jakoś nigdy się nie złożyło. Jego osobista legenda jest trochę niedobra, co w moich oczach czyni go jednak bardziej interesującym jako pisarza. I „Rondo” w pełni moją chłopięcą intuicję potwierdza. Jego bohater kreuje fikcję, która w końcu wymyka mu się spod kontroli, a ...

Bardzo krótko / Ernst Schnabel / Pieśń szósta

Schnabel proponuje nowe spojrzenie na wizytę Odyseusza u Feaków. Dopowiada to, co u Homera jest ledwie zarysowane, lecz jednocześnie tworzy sieć własnych niedopowiedzeń. Przede wszystkim proponuje zaś krytyczne spojrzenie na zjawisko mitu. Oto biedny Odys już za życia nie jest w stanie dorównać swej legendzie, stopniowo tworzonej i ubarwianej przez ...

Bardzo krótko / Jane Bowles / Dwie poważne damy

Oryginalnej prozy nigdy dość. „Dwie poważne damy” to manifest wolności i obrona prawa do odmienności. Bowles tę odmienność fetuje, przeciwstawia konwenansom, których sens dawno się zatracił, utartym schematom, pielęgnowanej w skorupie konformizmu nudzie. Okazuje się, że można się zachwycić również pięknem w myśl klasycznych wzorców stanowczo niepięknym, a afirmacja życia ...

Bardzo krótko / Ernst Augustin / Zakład kąpielowy

„Zakład kąpielowy” to ambitny projekt artystyczny. Augustin bierze na tapet topos, wydawałoby się, wybebeszony już w literaturze europejskiej na wszystkie strony, do wyrzygania, czyli rozpad świata jednostkowego pod wpływem traumatyzujących przemian dziejowych, i daje mu nowe szaty. Co ciekawe, o wojnie nie pada tu przy tym ani jedno słowo. Wiele ...

Powiedz jeszcze o domu, George / Myszy i ludzie

Scena pierwsza Jest już ciemno, gdzieś w pobliżu szumi potok, płonie ognisko, przy ogniu siedzi dwu mężczyzn. Po lewej stronie łagodny olbrzym z wyrazem tępej naiwności na twarzy, prosi tego drugiego, drobnego, zniecierpliwionego, z błyskiem sprytu w oku, żeby opowiedział mu to, co zawsze. Tamten niecierpliwi się i wykręca przez ...

Historia, jak każda inna

Żydowskie nazwisko, żydowska historia. Odosobnienie Georgesa-Arthura Goldschmidta to krótka powieść autobiograficzna, w której ze strony na stronę tężeje poczucie osamotnienia, z początku niewiedzy o własnej winie, w końcu - gorzkiego wyroku losu, który młodego chłopca rzucił w samo legowisko potwora, żywiącego się żydowską krwią. Kiedy Goldschmidt miał dziesięć lat, wywieziono ...

Bardzo krótko / Meša Selimović / Derwisz i śmierć

Przekazać najgłębsze egzystencjalne rozterki bez zadęcia, emfazy czy pretensjonalności nie jest wcale zadaniem łatwym. Wiele powieści uznanych powszechnie za arcydzieła światowej literatury obarczonych jest co najmniej jedną z wymienionych powyżej wad. Tymczasem „Derwisz i śmierć”, zachowując najwyższy poziom artystyczny, jest od nich wolny. Wielka więc szkoda, że w Polsce mało ...

Język jako spoiwo / Don DeLillo / Nazwy

Ach, szczęśliwi czytelnicy pisarzy jednoznacznych! Próbuję sobie wyobrazić ich prozaiczne zmartwienia – tu życzliwy sąsiad ochrzcił kluczem nowiusieńką mazdę, tam znów krnąbrna latorośl pokazała na szkolnych zawodach pływackich nieco więcej niż przystoi. Jakże miałkie zdają się te problemy w konfrontacji z prozą DeLillo i próbą ujęcia jej w jakieś ramy! ...

Jasne widzenie / Herbert / Martwa natura z wędzidłem

Herbert wybrał się na zachód i napisał o Holandii, Holendrach i holenderskich obrazach. Pchał go tam głód, którego mu zazdroszczę; towarzyszyła mu przenikliwość, której mu zazdroszczę; i zachwycał się nad wszystkim i wszystkiemu dziwił i tych zachwytów i zdziwień też – a jakże! – mu zazdroszczę! Bo ja chciałbym tak ...

Zwyczajności / Hrabal / Wesela w domu

Zapanowała w moim domu hrabalowa gorączka. Półki zapełniły się kolejnymi książkami, które, jedna po drugiej czytamy. U mnie objawy nie są jeszcze niepokojące, ale niektórzy domownicy od kilku miesięcy nie czytają niczego innego i kolejne książki powtarzają po dwa-trzy razy, takie są dobre. I każdy z tych tomów i tych ...

Fantazja na trzydzieści głosów / Rękopis znaleziony w Saragossie

„Rękopis” to zdecydowanie jedna z moich ulubionych powieści. Po kilku obowiązkowych latach przerwy mogłem po nią sięgnąć ponownie, a okazja była ku temu znakomita – nowe tłumaczenie Anny Wasilewskiej, ofiarowane polskiemu czytelnikowi przez Wydawnictwo Literackie. Dzieje tego arcydzieła są wyjątkowo burzliwe. Okazuje się, że Potocki stworzył co najmniej dwie jego ...

Psy Ziemiańskiego / Achaja

Jakiś czas temu, po lekturze Grzędowicza doszedłem do wniosku, że fantastyka jako taka, stanowi przedłużenie legend, mitów i bajek, na których wyrastamy. Że jest wyrazem tęsknot za życiem w uproszczonym, archetypicznym wymiarze, za światem w którym zło jest złe, dobro dobre, cnoty są cnotami. Zatem odwaga, awanturniczość i pogoń za ...

Bardzo krótko / LEM / Głos Pana

Na Ziemię dociera sygnał, nadany prawdopodobnie przez dalekich „braci w rozumie”. Najtęższe (amerykańskie!) umysły usiłują go rozszyfrować i zbudować obraz nadawców; okazuje się jednak, że patrzą w zwierciadło. Do tego, niestety, krzywe. Tak można pokrótce scharakteryzować treść powieści Lema. Powieść to zresztą pozorna, bo choć spełnia formalne znamiona takiej klasyfikacji ...

Bardzo krótko / Jacek Bierut / Pornofonia

Naukowcy radzieccy wyliczyli, że 66,6% dobrej literatury pozostaje poza jej głównym obiegiem i może zostać odkryte jedynie przez ekspertów bądź na skutek ślepego trafu. Jako że ekspert ze mnie żaden, muszę uznać, że z Jackiem Bierutem niebywale mi się poszczęściło. To bowiem twórca nagradzany, ale niemal anonimowy; zamiast zgodnie z ...

Gonitwa za dziką owcą / Murakami

scena z przeszłości Kilka lat temu, jadąc do Krakowa, przez okno pociągu dostrzegłem Stado owiec. Siedziałem potem przez kilka chwil z nosem przyciśniętym do szyby i gapiłem się, jakbym zobaczył coś absolutnie niezwykłego. Nie wiem jak to się stało, ale jakimś cudem przez niemal trzydzieści lat swojego życia nie widziałem ...

Małe Litery / Życie bez smokingu / Hrabal

Czytam właśnie Hrabala. Skończyłem Życie bez smokingu i leżę na łopatkach. To jest mała literatura i zaglądanie w małe życia, nad którymi świat nawet się nie zatrzymuje, o których wiedzieć i pamiętać nie chce. Chce się toczyć gdzieś tam do góry, wśród tych ważnych, mądrych i wielkich. A my idziemy ...

Reinterpretacje #2 / Arthur Schnitzler / Powrót Casanovy

To bodajże u Lema wyczytałem pochwałę Arthura Schnitzlera. Ten zmarły blisko sto lat temu wiedeński prozaik i dramaturg byłby dziś zapewne całkowicie zapomniany, gdyby nie szczególne upodobanie filmowców do jego twórczości. Najsłynniejszą ekranizacją są oczywiście „Oczy szeroko zamknięte” Kubricka, a i sam „Powrót Casanovy” został sfilmowany dwukrotnie, w tym w ...

2952 tygodnie na orbicie, czyli Perry Rhodan, nasz człowiek w kosmosie

Kiedy 21 lipca 1969 roku, o godzinie 2:56 uniwersalnego czasu koordynowanego, Neil Armstrong postawił stopę na pylistej powierzchni Morza Spokoju, na Ziemi doszło do globalnego incydentu – do znaczącego kwantowego rozszczepienia odnóg rzeczywistości. Większość ludzkości, zajęta relacją telewizyjną misji „Apollo 11” lub innymi ważnymi sprawami, nawet nie zauważyła, że jej ...

Reinterpretacje #1 / Ferenc Karinthy / Noc Don Juana

Debiut pisarski nie był dla Ferenca Karinthyego rzeczą łatwą. Dwudziestodwuletni student musiał przede wszystkim zmierzyć się z cieniem swojego nieżyjącego już ojca, Frigyesa, uznanego literata i tłumacza. Dodatkowo młody Cini sam podniósł sobie poprzeczkę, wybierając na bohatera debiutanckiego utworu legendarnego bawidamka, Don Juana, symbolicznie stając niniejszym w szranki z takimi ...

Pisarska mafia / Józef Hen / Frigyes Karinthy

„Jaki ojciec, taki syn”, powiada staropolskie przysłowie. Zgodnie z jego literą potomstwo pisarzy chwyta się niekiedy rzemiosła ojców, czasem z ich błogosławieństwem, a czasem wręcz z przekleństwem. Opowiemy dziś o dwóch mniej znanych przypadkach takich ojców. Jeden z ich synów gościł już zresztą na pokładzie Statku, drugi zaś – dla ...

George Orwell / Rok 1984, czyli Wielki Brat ciągle patrzy!

Nie można się wahać przy ocenie tej pozycji - Rok 1984 to arcydzieło światowej literatury. Orwell w mistrzowski, bezkompromisowy i dobitny sposób przedstawia wizję systemu ultra-totalitarnego. W swej absolutnej wszechwładzy i kontroli nad jednostką, jak i całym społeczeństwem, system ów nie pozostawia żadnych złudzeń ani nadziei na wyrwanie się spod jego ...

Oda do małości i zostawiania / Hrabal / Zbyt głośna samotność

Świat ze starego, stale zmienia się na nowy, wszyscy to zauważamy, każdy w końcu powie, że kiedyś było, a teraz choć być może nadal jest, to już nie tak, jak było kiedyś. Świat idzie do przodu. Ktoś kiedyś naostrzył grot strzały czasu i odtąd musi już lecieć przed siebie, z ...

O tym, jak opowiadać i o tym, jak opowieści nie kończyć / Szmidt

Literatura kładąca nacisk na rozrywkę, na niesienie przyjemności z samego procesu czytania i z obcowania z kolejnymi opowieściami i postaciami, to jest gra cokolwiek ryzykowna. Tutaj stale musi się coś dziać, bo czytelnik jest jak dziecko: potrafi utrzymać swoją uwagę na pewnym poziomie tylko przez określony czas. Toteż autor takiej ...

Ray Bradbury / Słoneczne wino

Ta powieść zyskała już w Polsce na poły legendarny status. Sfatygowane egzemplarze osiągają na popularnym portalu aukcyjnym ceny z kosmosu, a Wydawnictwo MAG od lat zapowiada wznowienie całej trylogii (razem z „Jakiś potwór tu nadchodzi” oraz niewydanym u nas dotąd „Farewell Summer”) i regularnie odsuwa je w czasie. O co ...

O śmierci i narodzinach epoki / Rene / Chateaubriand

Śmiertelna nuda, niepokój, przesyt, głód duszy – oto powszechny objaw, do którego doprowadza w XVIII wieku nadużycie intelektu*. Tymi słowami w fenomenalnym wstępie do Atali Chateaubrianda, maluje Boy krajobraz literatury francuskiej u schyłku osiemnastego wieku. W całym tekście (który zresztą gorąco, a nawet gorączkowo polecam) znajdziemy zarówno panoramę dwu wieków, ...