Type and press Enter.

Bardzo krótko / Zbigniew Żakiewicz / Rosja, Rosja…

Zbigniew Żakiewicz w bardzo młodym wieku zderzył się z bezlitosną sowiecką machiną i było to doświadczenie formujące, budujące przyszłą słodko-gorzką fascynację, na którą składają się zarówno niesłabnące zainteresowanie, jak i niegasnąca niechęć. Z tą fascynacją próbuje się zmierzyć w tomie, który mógłby zapewne być bardziej chwytliwie zatytułowany i staranniej przejrzany, ...

JAMES BLISH / KWESTIA SUMIENIA

Lada moment na księgarnianych półkach pojawi się nowe, rebisowe wydanie Kwestii sumienia Jamesa Blisha, książka wpadła już w nasze łapy, dając przy tym pretekst do pomyślenia nad relacjami na linii my – wszechświat. Trzeba ciągle pytać: co możemy dać kosmosowi i co kosmos może dać nam! Gdy załoga misji Apollo ...

Bardzo krótko / Vlastimil Třešňák / Romulus i Romus

Bardziej znany jako pieśniarz niż jako pisarz Třešňák zaprasza na cygańską odyseję łotrzykowską po komunistycznej Pradze. I zapewne dzięki proweniencji autora ta odyseja tak dobrze wybrzmiewa jako pieśń na cześć odmienności, ale i hymn ku chwale uciśnionych; bo protagonista Bela chętnie rozszerza granice tego romskiego państwa bez piędzi ziemi na ...

Bernhard, Gould i złoto czytania

Jest niedzielny, bardzo mroźny poranek. Przyjemną, przystojną temu miejscu ciszę małego kościoła rozbijają organy poddające wiernym melodię godzinek. Najdonośniejszy, żabi głos tęgiej kobiety śpiewa nam do ucha pieśni maryjne, a kiedy kończą się, przechodzą w rwany, skandujący rytm kolędy. Nie mija kwadrans, nim na mównicę wychodzi może ośmiolatek i zaczyna czytać o ...

Belfast wyzwolony / Robert McLiam Wilson / Ulica marzycieli

„Ulica marzycieli” miała już w Polsce kilka wydań, sięgając łącznie pokaźnej liczby egzemplarzy, spośród których znaczną część zmuszony byłem nabyć sam, gdyż powieść ta ma tendencję do bycia niezwracaną przez znajomych, która to właściwość byłaby może pożądana w przypadku lazanii, ale u książki nie jest mile widziana. Fenomen ten nietrudno ...

Pavol Rankov / Legenda o języku

Minione stulecie pozostawiło na kolektywnych ciałach narodów Europy Środkowo-Wschodniej paskudne blizny. Największym powojennym ciosem dla naszych południowych sąsiadów było brutalne stłumienie Praskiej Wiosny przez wojska Układu Warszawskiego oraz następująca po nim „normalizacja”, czyli okres czystek i terroru. Ten właśnie czas wziął w swej najnowszej powieści na tapet Pavol Rankov, laureat ...

HARUKI MURAKAMI / PIERWSZA OSOBA LICZBY POJEDYNCZEJ

Jesienią na księgarnianych półkach zjawił się nowy Murakami, wiedziony starymi sentymentami (kilka lat temu zupełnie porwało mnie jego pisanie), ruszyłem na zakupy, przekonać się, jak tam się sprawy na dalekim wschodzie mają, z lekturą się nie spieszyłem, w końcu mogę jednak zdać relację z tego spotkania. Murakami zatrzymuje się przy ...

Testament / Kazimierz Brandys / Miesiące 1982-1987

Z Brandysem – i poprzednim tomem „Miesięcy” – rozstałem się w momencie, gdy stan wojenny zaskoczył go podczas krótkiego zagranicznego wypadu, który w tych okolicznościach z przymusu się wydłuża, a ostatecznie okaże się bezterminowy. Pisarz nagle zostaje oderwany od ojczyzny, od znanych ludzi i miejsc, od bezpiecznego świata. Można obserwować ...

Czas i pamięć / W.G. Sebald / Austerlitz

Zdarzają się niekiedy, nader rzadko, książki, które podejmują popularny w literaturze temat, co więcej, które sięgają po często w odniesieniu do tego tematu stosowane chwyty, a jednak pozostają książkami osobnymi. Taką książką jest „Austerlitz”. Ta powieść to symfonia ulotności, w której niepochwytność, płynność życia i wszystkich jego akcydensów znajduje odbicie ...

Ihara Saikaku / Żywot kobiety swawolnej

Pierwsze strony tej intrygującej książki zapowiadają miks powiastki oświeceniowej z powieścią szkatułkową, by dość szybko zastygnąć w formę bliską powieści epizodycznej. Przede wszystkim okazuje się jednak „Żywot kobiety swawolnej” – zapewne odrobinę mimowolnie – wykładem z bardzo zaawansowanego i bardzo skomplikowanego systemu seksualnego wyzysku kobiet – nader często niezwykle młodych ...

Andrzej Sapkowski / Ostatnie życzenie / Miecz przeznaczenia

Po wielu latach zapragnąłem wrócić do wiedźmińskiej sagi. Nie ukrywam, że stało się to również pod wpływem serialu (produkcji zagranicznej). Stan posiadania samej sagi musiałem sobie odtworzyć, bo jakaś życzliwa dusza, której twarz i personalia giną w mroku historii, raczyła jej niektóre tomy pożyczyć i przywłaszczyć. Życzę zatem tej duszy, ...

Bardzo krótko / Dezső Kosztolányi / Dom kłamczuchów

Nie jest to książka, która przesuwałaby granice literatury. I całe szczęście. Kosztolányi ma za to klasę, ma styl i ma wnikliwy wgląd we wnętrze ludzkie, szczególnie jeśli wnętrze to wyłożone jest materiałem nieco delikatniejszym od tego, który przewiduje norma. Tymczasem taki materiał może się również trafić we wnętrzu, którego nie ...

Claudio Magris / Dunaj

Podróż wzdłuż Dunaju jest tak naprawdę jedynie pretekstem do podróży przez historię Europy Środkowej. Chwilami Magris z równą rozkoszą, co w tytułowej rzece, zdaje się pławić w swej erudycji, która w nieunikniony sposób musi budzić podziw bądź zawiść czytelnika, w zależności od jego stanu ducha. Włoski pisarz z irytującą swobodą ...

Bardzo krótko / Isaac Asimov / Fundacja i Ziemia

Dzięki cyklowi o Fundacji zdobył Isaac Asimov powszechne uznanie i doskonale rozumiem, dlaczego - stworzył w końcu imponującą rozmachem i bardzo spójną wizję świata odległej przyszłości. W rozplanowanie tego uniwersum włożył tytaniczny wysiłek, ale sama seria - bez wątpienia monumentalna - ma swoje wady i zalety. Te omawiałem już jednak ...

Mit Syzyfa/ Camus

„Po to są mity, by ożywiała je wyobraźnia”. Podoba mi się fraza Alberta Camusa, kiedy pisze o rzeczach koniecznych. Koniecznych do przemyślenia, do uświadomienia, do znalezienia perspektywy. Ustanowienie jej, a nie jedynie powielenie wzorem tych, którym ufamy, wydaje się kwestią wartościową dla naszego dzisiaj i jutra. Chyba można o tym ...

Bardzo krótko / Zbigniew Żakiewicz / Czteropalcy

Jakusz Kiejstut Poczybutt, piastujący zaszczytne stanowisko kierownika, postanawia wybrać się w Tatry w celu zjednoczenia się z naturą. Ani się spodziewa, że lezie prosto w pułapkę. Okazuje się mianowicie, że wcielanie w życie ideałów Rousseau niesie za sobą liczne niebezpieczeństwa, bo natura to dzika bestia, szczególnie natura ludzka, usilne łączenie ...

Bardzo krótko / Poggio Bracciolini / Opowieści ucieszne

Poggio Bracciolini, badacz, który odzyskał dla świata Lukrecjusza czy Petroniusza, popełnił również ten zbiór facecji, dobrych w zamyśle do przytoczenia w każdym towarzystwie, by zabłysnąć dowcipem i wymową. Ich tematyka jest zróżnicowana, a bohaterowie okazują ludowy spryt z równym powodzeniem w polu, jak i w alkowie. Z początku zbiór wzbudził ...

POD SKRZYDŁAMI NIKE #8.1 / PANDORA – HENRY JAMES

Po Henry’ego Jamesa sięgnąłem przy okazji Autografów Jaffreya Asperna, o całkiem udanej lekturze rozpisywałem się już jakiś czas temu. Tymczasem znalazł się pretekst do powrotu: w tytule małej, zawierającej Autografy książeczki, można znaleźć dopisek „…i inne opowiadania” i za sprawą tego dopisku, a także Pandory, pierwszego z rzeczonych innych opowiadań, ...

Bardzo krótko / Roberto Bolaño / Dziwki morderczynie

Ten zachęcająco zatytułowany zbiór to w istocie wyrafinowana (intelektualnie i literacko) dyskusja z tezą, że literatura musi mieć cel, poznawczy lub pedagogiczny, zamiast opisywać fenomen życia, z jego nagłymi zwrotami, słodko-gorzkim smakiem, niemożnością prawdziwego zrozumienia drugiego człowieka i ogólnym poczuciem bezsensu. Bolaño jak zwykle zręcznie manewruje między faktami a fikcją, ...

Bardzo krótko / Arthur Schnitzler / Panna Elza i inne opowiadania

Pisałem już kiedyś o "Powrocie Casanovy", który podbił mnie ubraniem porywów duszy w styl niebywale precyzyjny. Okazuje się jednak, że ta nowelka, choć mistrzowska, nie do końca jest dla Schnitzlera reprezentatywna. Zbiór opowiadań "Panna Elza" ukazuje austriackiego pisarza nadal maksymalnie skoncentrowanego na wewnętrznych przeżyciach swoich bohaterów, lecz gotowego oddać je ...

Bardzo krótko / Lem / Solaris

W przypadku niektórych powieści Stanisława Lema zachodzi pokusa szybkiej lektury, oparta na wyraźnie zarysowanej tajemnicy oraz dynamicznie zmontowanej sekwencji zdarzeń. W schemat ten wpisują się chociażby "Niezwyciężony" czy "Eden", a także - do pewnego momentu - "Solaris". Pokusie tej należy dać odpór za wszelką cenę. W warstwie problemowej jest bowiem ...

POD SKRZYDŁAMI NIKE #8 / AUTOGRAFY JEFFREYA ASPERNA – HENRY JAMES

Literatura potrafi nieznośnie palić, porywać i fascynować. I w tym najmocniejszym oddziaływaniu nie chodzi bynajmniej o nieprzespane z powodu kolejnych rozdziałów noce, o emocje, jakie podczas lektury przeżywamy, ani nawet o te brednie o znajdowaniu w książkach swojego odbicia. W literaturze chodzi o spotkanie: o to, że ktoś kiedyś siedział ...

STRONY WYŁOWIONE #3 / NOWSZY TESTAMENT

Będąc dzieckiem, w swoją dziewiątą wiosnę, zapędziłam się między drzewa. Coraz głębiej w szelest, coraz dalej w zieleń, coraz mocniej w igły i liście, aż do momentu, w którym odwróciłam się i odkryłam, że za plecami nie mam już świata. Wzruszyłam ramionami i postanowiłam zostać, wyboru zresztą wielkiego nie było. ...

Przeciw stałości / Robert Walser / Niedzielny spacer

"Niedzielny spacer" zawiera trzy zbiory opowiadań, oryginalnie opublikowane kolejno w 1917, 1920 i 1925 roku. Każdy z nich jest w dużym stopniu autobiograficzny, każdy jest też w dużym stopniu odmienny od pozostałych. Robert Walser to bowiem pisarz umykający. Pierwszy tom składa się z bardzo krótkich, nierzadko jedno- bądź dwustronicowych historii. ...

POD SKRZYDŁAMI NIKE #7 / TRANZYT ANNY SEGHERS

Tranzyt Anny Seghers, to książka o człowieku osobliwie bezdomnym. Niemiec uciekający z Niemiec, obrabowany z własnego kraju i narodu, ukrywa się w okupowanym Paryżu, pośród obcego, acz życzliwego narodu, ale i z Paryża trzeba w końcu uciekać, wojny miewają nieopisany apetyt. Z Paryża przeskakujemy do Marsylii, gdzie nazistów co prawda ...

Roberto Bolaño / Literatura faszystowska w obu Amerykach

To bardzo dziwna książka. Nieodparcie zabawna i głęboko smutna. To zarazem jedna z najlepszych książek, jakie czytałem w ostatnich latach. Bolaño kreśli sylwetki trzydziestu pisarek i pisarzy z Ameryki (głównie Łacińskiej), którym przytrafił się flirt ze skrajnie prawicową ideologią, dla ułatwienia wrzuconą tu do wspólnego worka faszyzmu (w oryginale: nazizmu). ...

POŁOŻNA Z AUSCHWITZ / MAGDALENA KNEDLER

Pamiętam, jak lata temu czytałem książkę „Poza winą i karą” Jeana Améry’ego, belgijskiego pisarza austriackiego pochodzenia, który - przeżywszy koszmar obozu koncentracyjnego – popełnił samobójstwo jesienią 1978 roku. Autor opisuje w niej przemyślenia osoby, która doświadczyła tortur. Używając skrótu myślowego, można powiedzieć, że Améry dochodzi do wniosku, iż człowiek, który ...

Bardzo krótko / Vladimir Nabokov / Splendor

Nazwisko Nabokov bywa zazwyczaj wymawiane z nabożną czcią bądź z ekstatyczną wibracją, ale nasze drogi dotąd się nie skrzyżowały. Ten stan rzeczy zmieniła dopiero pochlebna wzmianka na temat jednej z jego mniej znanych powieści w którymś z tomów dzienniko-esejów Kazimierza Brandysa. I owszem, docieranie do Nabokova poprzez Brandysa to nieco ...

Niesforny kisiel / Stanisław Lem / Cyberiada

Mój kryzys czytelniczy trwa już kilka miesięcy, choć niełatwo przyszpilić jego istotę. Trochę nie chce mi się czytać, a gdy już coś przeczytam, nie bardzo chce mi się o tym pisać. A jeśli nawet coś napiszę, przychodzi mi czytać to z kolei z autentyczną odrazą. Krótko mówiąc - nie jest ...

Bardzo krótko / Aleksy Riemizow / Siostry krzyżowe

Oto Rosja jurodiwych i świętych starców, wtłoczona siłą w nową erę postępu i biurokracji, w nową miejską tkankę, wreszcie w nowy porządek bytu, i za cholerę niemogąca się w tym odnaleźć. Boga nikt bowiem tak naprawdę nie zastąpił; a struktura społeczna wcale się nie zmieniła - nie nadeszła żadna nowa ...

INWAZJA Z GANIMEDESA / DICK i NELSON

Fantastyka naukowa, w dobie swojego rozkwitu była zjawiskiem szalenie ciekawym, a z perspektywy czasu w pewien sposób pociesznym i naiwnym. Wszystkie te latające samochody, kilkugodzinne loty na Wenus i perypetie z Marsjanami były przejawami pięknej, rozgalopowanej wyobraźni, podsycanej coraz gwałtowniejszym rozwojem nauki. I gdzieś po środku tego pięknie kwitnącego ogrodu ...

POD SKRZYDŁEM NIKE #6 / MAX FRISCH – POWIEDZMY, GANTENBEIN…

Wszystkim czytelnikom znudzonym kolejnymi porcjami mniejszej lub większej literatury, serwowanej w tradycyjnych kształtach (lekka poezja na śniadania, dwudaniowe obiady to jest solidna proza, na kolację zaś najlepiej pasuje tragedia), wszystkim domagającym się powiewu świeżości w opowiadaniu rozmaitych historii, zdecydowanie polecić trzeba Maxa Frischa. Po jego Powiedzmy, Gantenbein… sięgam przypadkowo – ...

Gdy żywioł wszelki rozbrzmiewa niestrojnie / Benvenuta Celliniego żywot własny

A gdyby ktoś umożliwił Wam bezpośredni wgląd w renesans, a dokładnie w bajkowe czasy cinquecenta? Naprawdę bajkowe, bo wszystko było wtedy większe niż w naszej skarlałej rzeczywistości - większa sztuka, większe osobowości, większe namiętności, większe zbrodnie. Tymczasem pamiętnik Benvenuta Celliniego, czołowego rzeźbiarza i złotnika epoki, to koncentrat cinquecenta, zaś jego ...

Bardzo krótko / David Niven / Księżyc jest balonem

Po intensywnym doznaniu czytelniczym, jakim była bez wątpienia lektura "Lodu" Dukaja, zapragnąłem kilku chwil wytchnienia. Te miał mi zapewnić opis żywota angielskiego aktora Davida Nivena, jego własną spisany ręką. I zapewnił, choć jednocześnie pozostawił w silnej ambiwalencji. Udana autobiografia powinna się opierać co najmniej na jednym z dwóch filarów: na ...

Bardzo krótko / Kazimierz Brandys / Zapamiętane

To najbardziej rozrachunkowa ze znanych mi książek Brandysa. Na szczęście, wbrew jego niewypowiedzianym, lecz wyraźnie tu obecnym obawom, nie okazała się jego ostatnią. Dobrowolny wygnaniec rozlicza się nie tylko ze sobą, trafiają się i notki na temat innych postaci, choć zazwyczaj są to uwagi oddające im sprawiedliwość wbrew opinii ogółu. ...