Type and press Enter.

Bohdan Korzeniewski / Było, minęło… Wspomnienia

Tematyka przeraźliwych doświadczeń XX wieku – obozów koncentracyjnych, łagrów, masowych mordów, samej wojny – wciąż nas fascynuje. Metody deskrypcji tych doświadczeń są rozmaite, od suchych, pozbawionych komentarza raportów Nałkowskiej czy Borowskiego aż po przesłodzoną, fałszującą fabularyzację, komercjalizującą tragedię i zawierającą obowiązkowe słowo klucz w tytule. Ja osobiście najbardziej lubię czytać ...

Bardzo krótko / Wolfgang Hildesheimer / Tynset

Powieści o największej tragedii XX wieku czytam już tylko pod warunkiem, że są wyjątkowe; i gdybym wiedział, że „Tynset” zahacza o ten temat, nie sięgnąłbym po niego. Ale to właśnie rzecz wyjątkowa i tajemnicza, a nieliczne wzmianki pozwalające rozszyfrować materię, która tak gniecie narratora, są zakamuflowane i opatrzone pieczęciami, jakie ...

JAK SIĘ TWORZY POWIEŚĆ / UNAMUNO

Jak się tworzy powieść Miguela de Unamuno, to tekst tak gęsto obrosły kolejnymi warstwami, że już samo przekopywanie się przez nie, przedzieranie w głąb w poszukiwaniu jego sedna, sensu i spotkania z autorem jest dobrym powodem do sięgnięcia po książkę. Te warstwy sięgają poza sam utwór – dotyczą nie tylko ...

ŻYCZENIA OD ASTERIKSA (4) JAK JUŻ MUSISZ WALCZYĆ, WALCZ ZE SOBĄ

Kiedy w jednym miejscu gromadzi się zbyt wielu ludzi o identycznych ambicjach, pewne są dwie konsekwencje: bezwzględna walka i brak zwycięzcy. Miejsca jest po prostu za mało. Doskonale świadczy o tej prawdzie znane "gdzie dwóch się bije...". Tyle że ten trzeci nie jest zwycięzcą walki dwóch. On po prostu dostaje ...

Bardzo krótko / Barbara Sadurska / W ruchu

„W ruchu” to książka szczególna. Wydana przez Małopolski Instytut Kultury w nakładzie czterech tysięcy egzemplarzy i dystrybuowana bezpłatnie (oraz skutecznie – spróbujcie ją dostać!), mieści osiem historii, z których cztery dzieją się w Krakowie, a cztery gdzie indziej w Małopolsce. Pierwsze opowieści zaczynają się jeszcze w XIX wieku, by niespiesznie ...

ŻYCZENIA OD ASTERIKSA (3) DYSTANS DO SIEBIE

Trudno żyć z tymi, którzy wszystko biorą do siebie. Każdy zna tę pokusę, ten korzeń wrastający głębiej i głębiej. W końcu własny pępek zrasta się z pępkiem świata. Ten śmieszny wklęsły guzik gdzieś w połowie drogi od stóp do głów. Asteriks i Obeliks wybierają się do Szwajcarii, aby zdobyć srebrną ...

Bardzo krótko / Jorge Luis Borges / Alef

To nie była moja pierwsza lektura tego zbioru. Ale uprzednio podchodziłem do Borgesa bezkrytycznie, w otępiałym zachwycie, tym razem pojawiły się zaś pewne wątpliwości. Najbardziej przemawia bowiem do mnie erudycja w wydaniu dyskretnym, tymczasem w „Alefie” zbyt często jest ona demonstracyjna, choć wciąż tę dyskretność usiłuje symulować. Chwilami wydawało mi ...

Dvořáková / Wrony

Za Wrony Petry Dvořákovej wziąłem się z kilku powodów. Najważniejszym była okładka, der Mensch ist doch ein Augentier, poza tym nie zaniedbywałem nauki o pięknie i obcowanie z rzeczami estetycznie dodatnimi sprawia mi zwyczajnie przyjemność. A okładka i ilustracje w wykonaniu Terezy Basařovej zwyczajnie dostarczają. Po drugie sięgam ze względu ...

ŻYCZENIA OD ASTERIKSA (2) / WRÓŻBITA

Wyobraźcie sobie rozszalałą burzę. Huragan. Powódź stulecia. Potężny wstrząs gospodarczy. Rekordową bessę na giełdzie. Epidemię nieznanej choroby. Na to wszystko przychodzi ktoś cały na biało i zapewnia, że wszystko będzie dobrze, a Wasze skryte i jawne marzenia się spełnią. Mieszkańcy słynnej galijskiej osady najbardziej boją się, że niebo spadnie im ...

MAM NA IMIĘ NIE MAM / KATARZYNA MICHALCZAK

Odkładam właśnie na półkę Mam na imię nie mam, książkę Katarzyny Michalczak. I pierwszą rzeczą jaką mogę o niej powiedzieć to to, że wszystko jest tutaj połamane i pogięte: zaczynając od tytułu przez język i narrację, a na historiach bohaterów kończąc. I nie jest to wcale zarzut, myślę sobie, może ...

Adam Bodor / Okręg Sinistra

Bodor to pisarz osobny. Napisał osobną książkę, w której złapał w pułapkę totalitaryzmy, które łapią w pułapkę ludzi. Sportretowany tu Dobrin to świat istniejący gdzieś tuż obok, ale z jego mieszkańcami nie można się porozumieć, nie można ich już uratować. Pozwolili, by ich wola słabła z każdym dniem, by nikczemna ...

JEDNA CHWILA W DZIEJACH WSZECHŚWIATA / LEMAÎTRE / HELLER

Michał Heller, Jedna chwila w dziejach wszechświata, Lemaître i jego kosmos, Copernicus Center Press, Kraków, 2020. Skończyłem właśnie lekturę kolejnej książki Michała Hellera, choć jeśli chodzi o autorstwo, sprawa wymaga drobnego doprecyzowania – Jedna chwila w dziejach wszechświata nie tylko mówi o życiu Georgesa Lemaître’a, ale też oddaje głos samemu ...

Bardzo krótko / Max Blecher / Rozświetlona jama. Dziennik sanatoryjny

Blecher niemal od razu skojarzył mi się z Robertem Walserem. Równie jak on kruchy i wrażliwy, równie uważny obserwator, spogląda na świat ze spokojną życzliwością, choć nie godzi się na jego bezwzględny dyktat, ciągle szukając alternatywnych rozwiązań, dziur w strukturze rzeczywistości, które pozwolą mu prześliznąć się do jakiegoś lepszego gdzie ...

Bardzo krótko / Roberto Arlt / Siedmiu szaleńców

Duszna, gorączkowa opowieść o próbie ziszczenia kontrowersyjnej utopii przy pomocy bardzo nieortodoksyjnych środków; o smutnej powtarzalności rewolucyjnych mechanizmów; o zagubieniu człowieka, który nie może już znaleźć dużej dłoni do schowania swojej małej rączki. Brzmi jak pisana wczoraj, a nie ponad 90 lat temu. W krótkiej powieści pomieścił Arlt bezmiar ludzkiego ...

Niekończąca się walka / Jan Józef Szczepański / Dziennik 1945-1956

Pierwsze strony tego dziennika przynoszą nad wyraz antypatyczny obraz autora, który z przesadnej surowości wobec siebie czyni niemal religię, przez co prawie rzuciłem tę książkę w kąt, gdzie, z racji swych gabarytów, mogła dokonać niemałych spustoszeń. Okazało się jednak, że to kryzys, który znajdzie swój kres, etap poszukiwania siebie na ...

George Gordon Byron – Idzie w Piękności

Napisany w 1814 roku, kiedy Byron miał dwadzieścia sześć lat, i opublikowany w  zbiorze Melodye hebrajskie  w 1815 roku, poemat pochwalny „Idzie w Piękności” został zainspirowany pierwszym spojrzeniem poety na jego młodą kuzynkę Anne Wilmot. Według historyków literatury kuzynka Byrona miała na sobie czarną suknię rozjaśnioną cekinami. Ten opis pomaga ...

Bardzo krótko / Kurt Vonnegut / Kocia kołyska

Brawurowa opowieść o pozytywnej roli mitu, o fikcji organizującej rzeczywistość lepiej od samej rzeczywistości. Konfrontacja dwóch zasadniczych światopoglądów, które w ostatecznym rozrachunku okazują się pustą przestrzenią między palcami. Jak to często bywa w życiu, śmiech przykrywa tu tragizm, a zimnowojenna atmosfera zagrożenia łączy się z powojennym uczuciem tymczasowości i oderwania. ...

Charlotte Brontë – Jane Eyre

Opublikowana w 1847 roku Jane Eyre niemal natychmiast przyniosła sławę swojej mało znanej autorce, córce duchownego z małego miasteczka w północnej Anglii. Na pozór powieść uosabia typowe sytuacje z gatunku powieści gotyckich, takie jak tajemnica, horror i klasyczne średniowieczne otoczenie zamku; wiele z tych incydentów graniczy z melodramatem. Historia młodej ...

Chwiejna katedra / Artur Przybysławski / Pan Profesor

To powieść uniwersytecka w jej nieznanej mi dotąd, radykalnej odmianie, idącej w swej zajadłości znacznie dalej niż dzieła klasycznych, anglojęzycznych prześmiewców. Wielki hołd dla Rabelais’go, Sterne’a, Gombrowicza i innych znamienitych dżentelmenów, a zarazem pamflet na środowisko akademickie oraz filozofię i jałowość wielu spośród jej dogłębnych dociekań. Przyznaję, że sama przedmowa ...

MAŁA KSIĄŻKA – WIELKI KOSMOS / LYMAN PAGE / MAŁA KSIĘGA KOSMOLOGII

Mała Księga Kosmologii na wstępie budzi pewne obawy - jako książka chcąca całościowo przybliżyć pewne zagadnienia (jak zmyślny czytelnik wydedukuje z tytułu), musi iść na pewne skróty, założyć, że przed czytelnikiem dopiero odsłonić trzeba podstawy. Łatwo zatem pójść w banał, potraktować czytelnika jak durnia, łatwo założyć zbyt niski poziom wiedzy ...

DWA LISTY

Zbigniew Herbert do Tadeusza Chrzanowskiego Brwinów, 6 I 1952   Kochany Panie Tadeuszu! Wbrew solennym ślubom samotności (chciałem na Święta być sam w zimnym pokoju z gołą żarówką u sufitu, w pokoju z popsutym zegarem, w pokoju bez firanek i kobiety, ale za to z bezcenną bezsenną metafizyczną Rozpaczą), otóż ...

Bardzo krótko / Kazimierz Brandys / Pomysł

A gdyby tak przepisać historię Polski? Nie upudrować jej facjatę, by przykryć bruzdy i zmarszczki, tylko zerwać całą zatęchłą tapetę i pozwolić skórze odetchnąć, odzyskać naturalny, zapomniany blask? Punkt wyjścia tej skromnej objętościowo książki stanowi taki właśnie pomysł, wykreowanie fikcyjnej renesansowej postaci, mającej rzekomo znaczący wpływ na rozwój polskiej myśli ...

Bardzo krótko / Kazimierz Brandys / Wariacje pocztowe

Znakomity jest pomysł na formułę tej książki. Kolejne głowy rodziny Zabierskich piszą do swych pierworodnych, podnosząc swoje małe sukcesy i próbując wytłumaczyć przyćmiewające je wielkie porażki, a opisywane żywoty nieodmiennie wpisywane są przez Brandysa w węzłowe momenty polskiej historii, w romantyczne, narodowe zrywy, które nie zwykły kończyć się dobrze. Nie ...

Federico García Lorca – Krwawe gody

Krwawe Gody ukończone w 1932, miały premierę w Madrycie w 1933.  Sukces polegał na tym, że Lorca po raz pierwszy był w stanie utrzymać się z dochodów pochodzących z  pisania.  Jego sukces pokazuje również, w jakim stopniu duża publiczność hiszpańska do 1933 roku była bardzo podatna na innowacje w teatrze ...

Bardzo krótko / Karel Čapek / Inwazja jaszczurów

Gdy spisywałem (a niekiedy i publikowałem) swoje uwagi z lektury innych książek Čapka, ani mi w głowie była nadzieja, że doczekam jeszcze nowych wydań z dorobku czeskiego mistrza. Tymczasem wydawnictwo Dwie Siostry zrobiło mi niespodziankę podwójną, nie tylko wznawiając jego najsłynniejszą powieść, ale i czyniąc to z biegłością i starannością ...

Rebecca – Daphne du Maurier

Zeszłej nocy śniło mi się, że znów pojechałem do Manderley. Ta pierwsza linijka Rebeki jest jedną z najpotężniejszych i najbardziej rozpoznawalnych w całej literaturze. Od ponad sześćdziesięciu lat publiczność na całym świecie chwali powieść Daphne du Maurier jako urzekającą mieszankę tajemnicy, horroru, romansu i suspensu. W tej książce czytelnicy mogą ...

Artysta kontra świat / Sándor Márai / Dziennik 1957-1966

Kolejny odcinek podróży z Sándorem Máraim jest doznaniem stymulującym intelektualnie, ale dalekim od pokrzepienia serca. Stagnacja i brak (możliwości do) działania sprawiają, że autor gnuśnieje i częściej poddaje się swej naturalnej skłonności do depresji, podczas gdy w okresach opisywanych w poprzednich tomach „Dziennika”, szczególnie w pierwszym z nich, konieczność walki ...

Oscar Wilde – Mąż idealny

Premiera An Ideal Husband odbyła się w Londynie 3 stycznia 1895 r., a opublikowano ją w 1896 r. Była to trzecia z czterech wystawionych sztuk komediowych Wilde'a i odniosła równie wielki sukces wśród publiczności, jak dwie poprzednie. Jednak ówcześni krytycy nie byli tak wdzięczni jak publiczność, co miało miejsce w ...

Bardzo krótko / Tomasz Mirkowicz / Lekcja geografii

„Lekcja geografii to dwadzieścia trzy lipogramy, czyli opowiadania tak skonstruowane, by nie zawierały wybranych liter alfabetu” – czytamy na okładce książki. Zjawisko brakującej litery nie jest podczas lektury rozstrzygające, ale daje czytelnikowi istotną wskazówkę co do autora – że ten ma mianowicie niemałe poczucie humoru i że włożył w akt ...

Goblin Market – Christina Rossetti

Alegoryczny wiersz angielskiej wiktoriańskiej poetki Christiny Rossetti „Goblin Market” pojawił się początkowo w Goblin Market and Other Poems (1862), pierwszym tomie jej poezji, który został opublikowany komercyjnie. „Goblin Market” jest najczęściej omawianym wierszem Rossetti i jest powszechnie uważany za jej największe dzieło. Chociaż Rossetti zawsze utrzymywała, że „Goblin Market” to ...

O TYM JAK JAN GELLA TRZY PUŁAPKI OMINĄŁ / POEZJA STULETNIA #1

Zakończyłem właśnie lekturę Muszli i perły Jana Gelli, tomik ponad stuletni (opublikowany został w 1920), pisany przez autora cokolwiek młodego – w momencie pisania autor miał dwadzieścia osiem lat a żywot ułożył mu się ogólnie tak, że zszedł już trzy lata później. Czytałem tedy pilnie, przypatrując się, co też zdążył ...

Bardzo krótko / Josef Škvorecký / Gorzki świat

„Gorzki świat” to zbiór opowiadań i, jak każdy zbiór, jest nierówny. Tuż po genialnej historii utrzymanej w poetyce absurdu następuje moralizatorska, płaska satyra, ustępująca z kolei miejsca czemuś, co wygląda na nieładny, nisko motywowany paszkwil. Wydaje się wręcz, że Škvorecký celowo utrzymuje czytelnika w ambiwalencji i napięciu, każąc mu zachować ...

Samuel Taylor Coleridge – Rymy o sędziwym marynarzu

Rymy o sędziwym marynarzu jest pierwszym wierszem Lyrical Ballads, wspólnym wysiłkiem Samuela Taylora Coleridge'a i Williama Wordswortha, mającym na celu zbadanie nowych kierunków w poetyckim języku i stylu oraz odejście od formalnej i wysoce stylizowanej literatury XVIII wieku Zbiór ten jest uważany przez wielu krytyków za pierwszy wyraz tego, co ...

DRUGI LEM

W czytelniczych rozmowach, zwłaszcza tych, w których głośno pobrzękuje fantastyka, prędzej czy później pada pytanie o to, czy gdzieś wśród współczesnych autorów kryje się tak zwany „Drugi Lem”, ktoś, kto dorównywałby staremu mistrzowi warsztatem, wyobraźnią, wiedzą, wszechstronnością albo pracowitością, a najlepiej wszystkimi tymi rzeczami na raz. Potem idzie analiza, że ...