Type and press Enter.

Bardzo krótko / Nicolas Edme Restif de la Bretonne / Noce paryskie

Po zapiskach słynnego libertyna, głośnego miłośnika kobiecych wdzięków, a przede wszystkim ich stóp, spodziewałem się czegoś zupełnie innego. Tymczasem pierwsza część „Nocy” opiewa wprawdzie nocne zajścia, do jakich dochodzi na ulicach Paryża, i bywa, że są to zajścia iście odrażające, ale sam Restif skąpi ich bliższych szczegółów, energię kierując na ...

Edgar Allan Poe – Maska Czerwonego Moru

Często uważana za paraboliczną medytację nad niezwyciężoną śmiercią - zwykłe rozszerzenie prozy „Robak zdobywca” - „Maska Czerwonego Moru” cierpi z powodu niedoceniania jej rozmyślających konfliktów klasowych. Chociaż jest to doskonałość poprzednich od  Poego do „memento mori” („Robak”, „Cień”, „Nawiedzony pałac”), została również oceniona jako „fantazja zemsty” ze strony człowieka, któremu ...

Bardzo krótko / Vlastimil Třešňák / Romulus i Romus

Bardziej znany jako pieśniarz niż jako pisarz Třešňák zaprasza na cygańską odyseję łotrzykowską po komunistycznej Pradze. I zapewne dzięki proweniencji autora ta odyseja tak dobrze wybrzmiewa jako pieśń na cześć odmienności, ale i hymn ku chwale uciśnionych; bo protagonista Bela chętnie rozszerza granice tego romskiego państwa bez piędzi ziemi na ...

Oscar Wilde – Salome

Próba kategoryzowania, analizowania, a nawet opisywania lirycznego dramatu Oscara Wilde'a Salome jest kwestią problematyczną i źródłem niezgody wśród krytyków. Sztuka Wilde'a jest określana jako „pochodna” lub zwykła imitacja. Dla innych to właśnie połączenie różnych źródeł daje siłę dramatowi, a Wilde jest okrzyknięty kreatywnym, innowacyjnym i nowoczesnym. Faktem jest, że legenda ...

Bernhard, Gould i złoto czytania

Jest niedzielny, bardzo mroźny poranek. Przyjemną, przystojną temu miejscu ciszę małego kościoła rozbijają organy poddające wiernym melodię godzinek. Najdonośniejszy, żabi głos tęgiej kobiety śpiewa nam do ucha pieśni maryjne, a kiedy kończą się, przechodzą w rwany, skandujący rytm kolędy. Nie mija kwadrans, nim na mównicę wychodzi może ośmiolatek i zaczyna czytać o ...

Belfast wyzwolony / Robert McLiam Wilson / Ulica marzycieli

„Ulica marzycieli” miała już w Polsce kilka wydań, sięgając łącznie pokaźnej liczby egzemplarzy, spośród których znaczną część zmuszony byłem nabyć sam, gdyż powieść ta ma tendencję do bycia niezwracaną przez znajomych, która to właściwość byłaby może pożądana w przypadku lazanii, ale u książki nie jest mile widziana. Fenomen ten nietrudno ...

E. T. A. Hoffmann – Skrzypce z Cremony (Radca Crespel)

Muzyka prawie zawsze była postrzegana jako wysublimowany wyraz nieświadomości: śpiewacy, muzycy i kompozytorzy pozwalają ludzkości wyrażać i pośrednio doświadczać najbardziej złożonych emocji naszych serc. Wśród tych emocji są emocje duchowe i aspiracyjne, a  tuż obok nich   cielesne i namiętne. Szczególnie śpiew operowy był często interpretowany jako sublimacja seksualnej furii, ...

Pavol Rankov / Legenda o języku

Minione stulecie pozostawiło na kolektywnych ciałach narodów Europy Środkowo-Wschodniej paskudne blizny. Największym powojennym ciosem dla naszych południowych sąsiadów było brutalne stłumienie Praskiej Wiosny przez wojska Układu Warszawskiego oraz następująca po nim „normalizacja”, czyli okres czystek i terroru. Ten właśnie czas wziął w swej najnowszej powieści na tapet Pavol Rankov, laureat ...

Italo Calvino / Po co czytać klasyków

Już w tytułowym eseju padają słowa: „[…] żadna książka, która mówi o innej książce, nie mówi więcej niż książka, o którą chodzi.” To motto stanowi dla Calvino punkt wyjścia do nieustającej pochwały skrajnie indywidualistycznej hermeneutyki, którą włoski pisarz z powodzeniem uprawia w kolejnych tekstach, meandrując, popadając w dygresje, budując piramidy ...

Piękna I Bestia

W 1740 roku francuska autorka Gabrielle-Suzanne Barbot de Villeneuve napisała i opublikowała zbiór opowiadań zatytułowany La Jeune Ameriquaine et les Contes Marins. Wewnątrz  skrywała się bajka La Belle et la Bête. Powszechnie postrzegana jako najstarsza wersja Piękna i Bestii, La Belle et la Bête zawierała wszystkie znane już elementy ukochanej ...

BEZKRES PORANKA / MICHAŁ GOŁĘBIOWSKI

Już na pierwszych stronach swojej nowej książki Michał Gołębiowski utożsamia poezję z duchowością. Sięga do słów Ewangelii, w których nader często słyszymy polecenia „przyjrzyjcie się”, „trwajcie”, „czuwajcie” – postawa trwania w wierze, ta modlitewna kontemplacja, wszystkie uniesienia, zachwyty i ekstazy, które później przez wieki przeżywać będą zastępy świętych, znajdują odbicie ...

E. T. A. Hoffmann -Tajemnicze dziecko

Jednym z najczęstszych motywów Hoffmanna - znakiem rozpoznawczym jego fikcji - jest temat równoległości. Jego fantazje różnią się od typowych bajek, ponieważ nie przedstawiają cudownych rzeczy dziejących się w cudownym świecie (gdzie na przykład czarownice, smoki i gnomy są traktowane jak rzecz oczywista), ale raczej przedstawiają równoległy wszechświat pełen cudów. ...

Czas i pamięć / W.G. Sebald / Austerlitz

Zdarzają się niekiedy, nader rzadko, książki, które podejmują popularny w literaturze temat, co więcej, które sięgają po często w odniesieniu do tego tematu stosowane chwyty, a jednak pozostają książkami osobnymi. Taką książką jest „Austerlitz”. Ta powieść to symfonia ulotności, w której niepochwytność, płynność życia i wszystkich jego akcydensów znajduje odbicie ...

Bram Stoker – Gość Draculi

„Gość Draculi” był prowokujący niemal natychmiast po wydaniu w 1914 r. I od tego czasu pozostaje wysoce kontrowersyjny - intrygował do około lat siedemdziesiątych, kiedy naukowcy osiągnęli pewien konsensus. Głównym powodem tej debaty jest pytanie, jaki był jej związek z powieścią z 1897 r. Istnieje wiele sposobów interpretacji: 1. Jako ...

OFFLINE #3 / Koniec czy początek? Nic z tego

Kończy się rok, a nawet kończy się dekada. Rok niepodobny do żadnego innego, jak każdy. Dekada też: pierwsza taka w historii. Prawdopodobnie nie ma lepszego pomysłu niż zaproszenie do siebie dystansu historycznego. Trudno nam o to, bo nasza pamięć użytkowa jest krótkowzroczna. Gdyby taka nie była, nie moglibyśmy poruszać się ...

Lem / Mrożek / Listy

Ostatni list napisałem pewnie jeszcze w okropnym wieku XX; wyjątkowo okropny jak na wiek XXI rok 2020 skłonił mnie do sięgnięcia po raz pierwszy po listy cudze. Mój wybór padł na dwóch tytanów polskiej literatury, dla których miniony okropny wiek okazał się jednocześnie więzieniem i katalizatorem. Jakkolwiek bowiem ustrój komunistyczny ...

Charles Dickens – Opowieść wigilijna

Prawdopodobnie najsłynniejsza praca Dickensa, "Opowieść Wigilijna" jest czymś nieuchronnie archetypowym. Wokół tej historii zbudowano pół tuzina musicali, niezliczone kreskówki, nie mówiąc już o operach, baletach i reklamach. Co jest takiego w odkupieniu Scrooge'a, co sprawiło, że ta sezonowa nowela przewyższa popularnością „Davida Copperfielda”, i "Wielkie Nadzieje"? Widzimy zrujnowanego, przeklętego grzesznika, ...

Lew Tołstoj – Anna Karenina

… Opowieść o pokusie kobiety i zamianie jej cienia na wieczne piękno opowiedziana jest w znanym być może Tołstojowi poemacie austriackiego poety Nikolausa Lenau (1802-1850) zatytułowanym dość znamiennie "Anna". Anna z wiersza   podziwia swoje odzwierciedlone piękno w stawie, kiedy nadprzyrodzona postać pojawia się, by zaoferować swoje wieczne piękno w ...

BURZA, OBRAZ KAMILA PIOTRA GRABOWSKIEGO / BLEJTRAM #13

Malarstwo, jako takie, jest po to, żeby opowiadać. Potrzebuje twórcy, potrzebuje widza, ale potrzebuje także swojej treści i zakopanego w tej treści uzasadnienia (choć to może równie dobrze tkwić w malującym, a czasem i w odbiorcy). Dlaczego twórca chce dany widok (doświadczenie, miejsce, rzecz, osobę…) pokazać odbiorcy? Mamy chyba jakąś ...

Edith Wharton – Wiek niewinności

Była  już odnoszącą sukcesy powieściopisarką, kiedy w 1920 roku ukończyła Wiek Niewinności. Powieść, której akcja toczy się w społeczeństwie późnego XIX wieku w Nowym Jorku, rzeczywiście stała się bestsellerem i w następnym roku zdobyła nagrodę Pulitzera. Wharton była pierwszą kobietą, która otrzymała ten wielki literacki zaszczyt. Powieść jest nostalgiczna i ...

ANNA WIKŁO, OBRAZ Z CYKLU OBSZARY PSYCHODYNAMICZNE / BLEJTRAM #12

ty jesteś tam architekturo sztuko z fantazji i kamienia Tak w swoim debiucie do architektury zwraca się Zbyszek od Herbertów, całkiem celnie ją przy tym definiując, jako ustawienie kamieni, poprzedzone fantazją. Ale jeśli przyjrzymy się dokładniej tej sprawie, odkryjemy, być może zaniepokojeni, że kształty w jakie układamy kamienie wyprzedzają naszą ...

Ihara Saikaku / Żywot kobiety swawolnej

Pierwsze strony tej intrygującej książki zapowiadają miks powiastki oświeceniowej z powieścią szkatułkową, by dość szybko zastygnąć w formę bliską powieści epizodycznej. Przede wszystkim okazuje się jednak „Żywot kobiety swawolnej” – zapewne odrobinę mimowolnie – wykładem z bardzo zaawansowanego i bardzo skomplikowanego systemu seksualnego wyzysku kobiet – nader często niezwykle młodych ...

William Shakespeare – Otello

Otello (1604) był często uważany za najbardziej bolesną z tragedii Szekspira. Upadek dumnego, dostojnego mężczyzny, morderstwo pełnej wdzięku, kochającej kobiety i nierozsądna nienawiść do złoczyńcy wywoływały strach i litość wśród publiczności przez wieki. Jeśli brakuje mu kosmicznej wielkości niektórych innych szanowanych dramatów Szekspira, Otello ma jednak moc, która jest być ...

PRZEDWIOŚNIE

Mniej więcej szesnaście lat temu na jednej z lekcji do klasy weszła polonistka i padło sakramentalne i złowieszcze wyciągamy karteczki! Na karteczkach tych odpowiedzieć mieliśmy, banda nieokrzesanych sztubaków, na jakieś pytania związane z Przedwiośniem Żeromskiego. O książce pojęcia nie miałem zielonego, kultywowałem wtedy brzydki zwyczaj konsekwentnego nieczytania lektur i byłem ...

Goszcząc Wolanda i jego świtę / Bułhakow / Mistrz i Małgorzata

W minionym tygodniu dałam się opętać diabłu. Siły nieczyste zawitały do mej świadomości, opętały nieświadomość, zaburzyły superego. Budziłam się, niczego nie podejrzewając, gdy nagle imię Asasello wpełzało do mojego umysłu – nie bardzo wiadomo którędy – stając się pierwszym słowem pomyślanym od rana. Wraz ze słowem przybywał on sam – ...

Edgar Allan Poe – Zagłada domu Usherów

Opowiadanie "Zagłada domu Usherów",napisane przez Edgara Allana Poe w 1839 roku, jest uważane za wczesny i najwyższy przykład gotyckiej opowieści o horrorze, chociaż Poe przypisał termin „arabeska” do tego i innych podobnych dzieł, termin, który według niego najlepiej opisywał kwiecistą, ozdobną prozę. Opierając się na nadprzyrodzonych teatrach, które krytycy interpretowali ...